Đàm Thị Ngọc Ánh
Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách Công Thương
Tóm tắt:
Gỗ và sản phẩm từ gỗ là một trong những mặt hàng xuất khẩu thế mạnh của Việt Nam sang EU. Sau hơn 4 năm thực thi, hiệp định EVFTA đã mang lại nhiều cơ hội quan trọng cho ngành chế biến gỗ Việt Nam, từ việc giảm thuế quan, nâng cao khả năng cạnh tranh đến mở rộng thị trường xuất khẩu, phát triển sản phẩm có giá trị gia tăng. Sự phát triển của các sản phẩm gỗ chế biến sâu, cùng với việc thu hút đầu tư và hợp tác quốc tế, sẽ giúp ngành gỗ Việt Nam tận dụng tối đa các lợi ích từ EVFTA. Bài viết dưới đây tác giả phân tích chi tiết các cơ hội mà EVFTA mang lại cho ngành gỗ và các dòng sản phẩm gỗ chủ lực của Việt Nam.
Từ khóa: EVFTA, gỗ và các sản phẩm từ gỗ, cơ hội, ưu đãi thuế quan.
1. Cơ hội mà EVFTA mang lại cho ngành chế biến gỗ của Việt Nam
- Ưu đãi thuế quan
Xóa bỏ thuế quan với nhiều sản phẩm gỗ: Nhiều sản phẩm gỗ và đồ nội thất gỗ của Việt Nam được giảm thuế từ mức 2-10% xuống còn 0% ngay khi hiệp định EVFTA có hiệu lực. Các sản phẩm gỗ Việt Nam có lợi thế cạnh tranh về giá so với các sản phẩm từ các quốc gia chưa có FTA với EU.
Giảm chi phí xuất khẩu: Việc giảm thuế nhập khẩu giúp giảm chi phí tổng thể khi xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ vào EU, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp gỗ Việt Nam mở rộng thị phần và tiếp cận nhiều khách hàng hơn tại thị trường này.
- Tăng cường khả năng cạnh tranh
Lợi thế so với đối thủ cạnh tranh: Các doanh nghiệp gỗ từ các quốc gia chưa có FTA với EU như Trung Quốc, Ấn Độ hay Indonesia vẫn phải chịu mức thuế nhập khẩu từ 2-10%. Tạo ra sự chênh lệch về giá thành, giúp sản phẩm gỗ Việt Nam có tính cạnh tranh hơn về giá, từ đó dễ dàng thâm nhập thị trường EU và giành được các hợp đồng lớn hơn.
Nâng cao khả năng tiếp cận thị trường: Việc giảm thuế không chỉ giúp giảm giá thành mà còn giúp doanh nghiệp Việt Nam có thể tiếp cận các phân khúc thị trường cao cấp hơn, nơi người tiêu dùng EU ưa chuộng các sản phẩm gỗ có thiết kế đẹp và chất lượng cao.
- Phát triển sản phẩm giá trị gia tăng
Đẩy mạnh chế biến sâu: EVFTA khuyến khích các doanh nghiệp Việt Nam đầu tư vào chế biến sâu, sản xuất các sản phẩm gỗ có giá trị gia tăng cao như đồ nội thất, đồ gỗ trang trí, gỗ xẻ, gỗ dán và các sản phẩm gỗ nghệ thuật. Sự gia tăng của các sản phẩm chế biến sâu không chỉ giúp nâng cao giá trị xuất khẩu mà còn giúp Việt Nam xây dựng thương hiệu mạnh tại thị trường EU.
Cơ hội đa dạng hóa sản phẩm: Việc phát triển các sản phẩm gỗ chế biến sâu sẽ mở ra nhiều cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam, từ việc đáp ứng nhu cầu đa dạng của người tiêu dùng châu Âu đến việc tạo ra các sản phẩm có thiết kế độc đáo, mang tính nghệ thuật, phù hợp với xu hướng tiêu dùng tại EU.
- Thúc đẩy xuất khẩu sản phẩm gỗ bền vững
Xu hướng tiêu dùng xanh: EVFTA thúc đẩy việc xuất khẩu các sản phẩm gỗ Việt Nam được sản xuất từ nguồn gỗ hợp pháp, có chứng nhận FSC (Forest Stewardship Council) hoặc các tiêu chuẩn bền vững khác, giúp tăng sức hấp dẫn cho sản phẩm tại thị trường EU.
Phát triển chuỗi cung ứng gỗ hợp pháp: Sử dụng nguồn gỗ hợp pháp và bền vững, tuân thủ các quy định về nguồn gốc gỗ theo thỏa thuận VPA/FLEGT (Voluntary Partnership Agreement/Forest Law Enforcement, Governance and Trade) giữa Việt Nam và EU. Đảm bảo sản phẩm gỗ Việt Nam đáp ứng các yêu cầu pháp lý của EU mà còn tạo lòng tin cho người tiêu dùng châu Âu.
- Mở rộng thị trường xuất khẩu
Tiếp cận thị trường lớn với nhu cầu cao: EVFTA giúp sản phẩm gỗ Việt Nam dễ dàng tiếp cận thị trường EU nhờ vào ưu đãi thuế quan, đồng thời mở rộng cơ hội xuất khẩu cho các doanh nghiệp gỗ Việt Nam vào các quốc gia thành viên EU có nhu cầu tiêu thụ lớn như Đức, Pháp, Ý, và Hà Lan.
Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu: Với EVFTA, các doanh nghiệp gỗ Việt Nam không chỉ tập trung vào các thị trường lớn mà còn có thể thâm nhập vào các thị trường ngách hoặc nhỏ hơn trong EU, nơi có nhu cầu cao về các sản phẩm gỗ chất lượng cao và bền vững.
- Thu hút đầu tư và hợp tác quốc tế
Thu hút đầu tư từ EU: EVFTA không chỉ tạo cơ hội xuất khẩu mà còn thu hút đầu tư từ các doanh nghiệp EU vào ngành công nghiệp gỗ Việt Nam. Điều này giúp các doanh nghiệp gỗ Việt Nam tiếp cận được công nghệ sản xuất tiên tiến, quy trình quản lý hiệu quả và các thiết kế hiện đại từ EU, từ đó nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.
Hợp tác với các đối tác EU: Các doanh nghiệp Việt Nam có thể hợp tác với các đối tác tại EU để phát triển các sản phẩm gỗ mới, đáp ứng xu hướng tiêu dùng của thị trường châu Âu, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh và mở rộng mạng lưới kinh doanh quốc tế.
- Tạo cơ hội cho phát triển thương hiệu gỗ Việt Nam
Xây dựng thương hiệu quốc gia: Với việc xuất khẩu các sản phẩm gỗ chất lượng cao và bền vững vào EU, doanh nghiệp Việt Nam có cơ hội xây dựng thương hiệu quốc gia cho ngành gỗ. Việc phát triển các sản phẩm gỗ được chứng nhận FSC và đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của EU giúp nâng cao uy tín và giá trị thương hiệu của gỗ Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Gia tăng niềm tin từ người tiêu dùng EU: EVFTA không chỉ giúp giảm chi phí và thuế quan, mà còn tạo điều kiện để doanh nghiệp Việt Nam chứng minh chất lượng sản phẩm và khả năng đáp ứng các yêu cầu khắt khe về tiêu chuẩn an toàn, bảo vệ môi trường, từ đó gia tăng niềm tin từ người tiêu dùng châu Âu.
- Phát triển sản xuất bền vững và tuân thủ các quy định về môi trường
Khuyến khích sản xuất bền vững: Giúp nâng cao giá trị sản phẩm và tạo điều kiện cho doanh nghiệp tham gia vào các chuỗi cung ứng toàn cầu, nơi yêu cầu cao về trách nhiệm xã hội và bảo vệ môi trường.
Chứng nhận FSC và FLEGT: Các sản phẩm gỗ có chứng nhận FSC (Forest Stewardship Council) và FLEGT (Forest Law Enforcement, Governance and Trade) được người tiêu dùng EU đánh giá cao. Điều này mang lại lợi thế cạnh tranh cho các doanh nghiệp gỗ Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh nhu cầu về sản phẩm bền vững và thân thiện với môi trường ngày càng tăng.
- Tăng cường quản lý và kiểm soát chất lượng
Cơ hội cải tiến quy trình sản xuất: Đáp ứng yêu cầu của thị trường châu Âu và nâng cao khả năng cạnh tranh trên các thị trường quốc tế khác.
Kiểm soát chất lượng chặt chẽ: Tuân thủ các quy định về kiểm soát chất lượng giúp giảm thiểu rủi ro và đảm bảo tính ổn định trong xuất khẩu sang EU.
2. Các dòng sản phẩm gỗ là thế mạnh của Việt Nam được hưởng ưu đãi thuế quan khi vào thị trường EU
- Đồ nội thất gỗ : Hầu hết các sản phẩm đồ nội thất gỗ của Việt Nam đã được xóa bỏ hoàn toàn thuế nhập khẩu vào EU sau khi EVFTA có hiệu lực. Trước đó, thuế suất đối với đồ nội thất gỗ dao động từ 2-5%. Giảm thuế giúp đồ nội thất gỗ Việt Nam cạnh tranh về giá tốt hơn với các nước chưa có FTA với EU, đặc biệt là với Trung Quốc và Ấn Độ.
- Gỗ dán, gỗ ép và ván ép: Các sản phẩm gỗ dán và ván ép trước đây chịu thuế suất từ 4-10%, nhưng sau EVFTA, nhiều loại sản phẩm đã được xóa bỏ thuế hoàn toàn. Nhu cầu sử dụng gỗ dán và ván ép tại EU rất lớn, đặc biệt trong ngành xây dựng và sản xuất nội thất. Việc giảm thuế giúp các doanh nghiệp gỗ Việt Nam tăng cường xuất khẩu sang thị trường EU.
- Gỗ xẻ và gỗ tròn: Gỗ xẻ và gỗ tròn là nguồn nguyên liệu quan trọng cho nhiều ngành công nghiệp tại EU, bao gồm xây dựng và sản xuất đồ nội thất. Nhờ ưu đãi thuế quan, sản phẩm gỗ xẻ của Việt Nam có thể cạnh tranh tốt hơn với các nhà cung cấp từ Nga và Canada.
- Cửa gỗ và phụ kiện nội thất từ gỗ: Các sản phẩm cửa gỗ và phụ kiện nội thất trước đây phải chịu thuế từ 3-6%, nhưng nay được giảm thuế về 0% nhờ EVFTA. Với xu hướng sử dụng vật liệu tự nhiên và thân thiện với môi trường tại EU, các sản phẩm cửa gỗ và phụ kiện nội thất từ Việt Nam có tiềm năng tăng trưởng mạnh nhờ vào ưu đãi thuế và sự quan tâm của người tiêu dùng.
- Ván sàn gỗ: Ván sàn gỗ của Việt Nam trước đây phải chịu mức thuế từ 5-10%, nhưng hiện nay đã được giảm về 0% theo EVFTA. Giảm thuế tạo điều kiện để các doanh nghiệp Việt Nam tăng xuất khẩu và cạnh tranh với các nhà sản xuất lớn khác.
- Gỗ mỹ nghệ và đồ trang trí nội thất từ gỗ: Các sản phẩm gỗ mỹ nghệ và đồ trang trí phải chịu thuế từ 3-5%, nhưng hiện đã được giảm xuống 0%. Sản phẩm mỹ nghệ và đồ trang trí nội thất từ Việt Nam có tiềm năng lớn để mở rộng thị phần nhờ vào ưu đãi thuế và giá thành cạnh tranh.
- Gỗ thanh và các sản phẩm gỗ khác: Các sản phẩm gỗ thanh chịu mức thuế từ 2-5%, nhưng nay thuế suất đã được giảm về 0%. Các sản phẩm gỗ thanh của Việt Nam có thể đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về vật liệu xây dựng và nội thất trong các công trình dân dụng và công nghiệp tại EU, nhờ sự kết hợp giữa chất lượng gỗ và giá thành cạnh tranh.
- Đồ nội thất ngoài trời (gỗ ngoại thất): Đồ gỗ ngoại thất phải chịu thuế nhập khẩu từ 5-8%. Sau hiệp định EVFTA, các sản phẩm này được miễn thuế hoàn toàn. Nhu cầu về đồ gỗ ngoài trời tại EU luôn ở mức cao, đặc biệt trong mùa hè. Các doanh nghiệp Việt Nam sản xuất đồ gỗ ngoại thất có thể tận dụng ưu đãi thuế từ EVFTA để cạnh tranh với các nhà sản xuất từ các quốc gia như Indonesia, Thái Lan.
- Đồ gỗ văn phòng: Các sản phẩm đồ gỗ văn phòng trước đây phải chịu thuế suất từ 3-6%, nhưng nay đã được giảm về 0% nhờ EVFTA. Nhu cầu về đồ nội thất văn phòng tại EU khá ổn định, đặc biệt là trong các doanh nghiệp và công ty lớn. Với ưu đãi thuế quan, sản phẩm đồ gỗ văn phòng của Việt Nam có cơ hội mở rộng xuất khẩu và đáp ứng tốt hơn nhu cầu của thị trường.
3. Khả năng tăng trưởng xuất khẩu các sản phẩm gỗ Việt Nam do tác động của EVFTA
- Tăng trưởng xuất khẩu nhờ ưu đãi thuế quan
Một trong những lợi ích lớn nhất của EVFTA đối với ngành gỗ Việt Nam là việc giảm hoặc xóa bỏ hoàn toàn thuế quan đối với nhiều dòng sản phẩm gỗ và đồ nội thất. Giảm thuế giúp các doanh nghiệp Việt Nam giảm chi phí xuất khẩu, từ đó gia tăng tính cạnh tranh về giá so với các quốc gia khác chưa có FTA với EU, chẳng hạn như Trung Quốc và Ấn Độ. Mở ra tiềm năng lớn để tăng trưởng thị phần trong các phân khúc sản phẩm gỗ tại EU.
- Nhu cầu lớn về sản phẩm gỗ tại EU
EU là một trong những thị trường tiêu thụ sản phẩm gỗ lớn nhất thế giới, đặc biệt trong các lĩnh vực đồ nội thất, gỗ xây dựng, và các sản phẩm trang trí nội thất. Người tiêu dùng tại EU rất ưa chuộng các sản phẩm gỗ chất lượng cao, thân thiện với môi trường và có nguồn gốc hợp pháp. Việt Nam, với nguồn gỗ hợp pháp và các sản phẩm được chứng nhận bền vững, có cơ hội lớn để thâm nhập sâu hơn vào thị trường này.
- Đẩy mạnh xuất khẩu các sản phẩm gỗ chế biến sâu
Các sản phẩm chế biến sâu có giá trị cao và đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường EU, giúp tăng giá trị xuất khẩu. Việt Nam có thể tiếp cận được các phân khúc thị trường cao cấp hơn tại EU, nơi người tiêu dùng sẵn sàng chi trả cho các sản phẩm chất lượng cao, được thiết kế tinh tế và có nguồn gốc rõ ràng.
- Đa dạng hóa sản phẩm và mở rộng thị trường xuất khẩu
Việt Nam có thế mạnh trong việc sản xuất nhiều loại sản phẩm gỗ như đồ nội thất, cửa gỗ, ván sàn, gỗ mỹ nghệ và các sản phẩm trang trí từ gỗ. Sự đa dạng trong danh mục sản phẩm giúp doanh nghiệp Việt Nam dễ dàng thâm nhập vào nhiều phân khúc thị trường khác nhau trong EU, từ đồ nội thất gia đình đến các sản phẩm trang trí và xây dựng. Tiềm năng tăng trưởng đáng kể cho các doanh nghiệp gỗ Việt Nam là có cơ hội mở rộng thị trường ngách sang các quốc gia thành viên nhỏ hơn trong EU, nơi có nhu cầu cao về các sản phẩm gỗ chất lượng nhưng ít cạnh tranh hơn so với các thị trường lớn như Đức, Pháp hay Ý.
- Tăng cường thương hiệu và giá trị sản phẩm gỗ Việt Nam
Xây dựng thương hiệu gỗ Việt Nam đặc biệt trong phân khúc sản phẩm gỗ bền vững và có giá trị gia tăng cao. Khi đã thiết lập được vị thế vững chắc tại thị trường EU, sản phẩm gỗ Việt Nam có thể được định vị là sản phẩm chất lượng cao, bền vững và đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe. Gia tăng giá trị xuất khẩu đối với phát triển các sản phẩm gỗ chế biến sâu và tập trung vào các thị trường có yêu cầu cao như EU. Các sản phẩm có chứng nhận quốc tế về bảo vệ môi trường và sản xuất bền vững như FSC sẽ có khả năng thu hút nhiều khách hàng hơn, từ đó tăng giá trị cho doanh nghiệp.
- Thu hút đầu tư và hợp tác quốc tế
Hiệp định EVFTA tạo điều kiện thuận lợi để thu hút đầu tư từ các doanh nghiệp EU vào ngành công nghiệp gỗ Việt Nam. Việc tiếp cận các công nghệ sản xuất tiên tiến và quy trình quản lý hiện đại từ EU sẽ giúp doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Các doanh nghiệp gỗ Việt Nam có thể hợp tác với các công ty EU trong nghiên cứu và phát triển sản phẩm mới, từ đó gia tăng giá trị và mở rộng thị trường xuất khẩu.
Kết luận
Việc ký kết và thực thi EVFTA đã mở ra rất nhiều cơ hội cho ngành gỗ và thủ công mỹ nghệ Việt Nam đẩy mạnh xuất khẩu sang thị trường này. Ngay khi Hiệp định có hiệu lực, khoảng 83% số dòng thuế đối với các mặt hàng gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam được EU xóa bỏ về 0%; 17% số dòng thuế còn lại sẽ được xóa bỏ dần đều về 0% trong vòng 6 năm kể từ ngày Hiệp định có hiệu lực. Trong khi đó, tất cả các sản phẩm thủ công mỹ nghệ đều nằm trong diện được miễn thuế ngay sau khi Hiệp định có hiệu lực. Với cam kết này, EVFTA được coi là “bước đệm” quan trọng trong việc mở rộng và thúc đẩy xuất khẩu ngành gỗ và thủ công mỹ nghệ của Việt Nam tại thị trường EU trong những năm tiếp theo. Tuy nhiên, thị trường EU đòi hỏi rất khắt khe về nguồn nguyên liệu, chất lượng sản phẩm, các yếu tố liên quan đến môi trường, sức khỏe của người tiêu dùng, đặc biệt thiết kế mẫu mã có vai trò rất lớn, chiếm tỷ lệ quan trọng trong sự thành công của đơn hàng khi vào thị trường này. Do đó, để đẩy mạnh xuất khẩu đồ gỗ và thủ công mỹ nghệ vào thị trường EU trong thời gian tới, các doanh nghiệp cần sử dụng nguyên liệu có nguồn gốc gỗ hợp pháp; tuân thủ quy định về bảo vệ môi trường; đáp ứng quy tắc ứng xử; đa dạng hóa sản phẩm, tăng cường hợp chuẩn quốc tế nhằm đáp ứng được nhiều phân khúc thị trường khác nhau; nâng cao năng lực sản xuất; chú trọng đào tạo nguồn nhân lực, thiết lập lại hệ thống quản lý chất lượng, quản lý doanh nghiệp để từng bước nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng tiêu chuẩn hàng xuất khẩu sang EU
TÀI LIỆU THAM KHẢO
-
Nguyễn Tiến Hoàng, Mai Lâm Trúc Linh (2021). Tác động của hiệp định EVFTA đến xuất gỗ và các sản phẩm từ gỗ của Việt Nam sang thị trường EU. Tạp chí khoa học kinh tế số 9 2021 - Đại học Đà Nẵng
-
Trần Lê Huy (EPA Bình Định) - Cao Thị Cẩm (VIFOREST)- Tô Xuân Phúc (Forest Trends). (2020). Tác động của Hiệp định EVFTA tới các mặt hàng gỗ của Việt Nam xuất khẩu vào EU. Truy cập từ https://goviet.org.vn/upload/aceweb/content/Bao%20cao_Tac%20dong%20EVFTA%20toi%20nganh%20go%20Viet%20Nam.pdf
-
Bộ Công thương (2021). Chuyên san EVFTA với thương mại Việt Nam – Chuyên ngành đồ gỗ - thủ công mỹ nghệ. Truy cập từ https://wtocenter.vn/file/18714/chuyen-san-evfta-voi-thuong-mai-vn--do-go.pdf
-
Ban Kinh tế trung ương (2019). Hiệp định EVFTA và những tác động đến ngành chế biến gỗ Việt Nam. Truy cập từ https://kinhtetrunguong.vn/web/guest/kinh-te-xa-hoi/hiep-dinh-evfta-va-nhung-tac-dong-den-nganh-che-bien-go-viet.html
-
Thủ tướng Chính Phủ (2022). Quyết định 327/QĐ-TTg ngày 10/3/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án phát triển ngành công nghiệp chế biến gỗ bền vững, hiệu quả giai đoạn 2021 - 2030