Trần Thanh Hằng
Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương
Tóm tắt
Trong bối cảnh hội nhập toàn cầu, hiệp định Thương mại Tự do giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVFTA) đã mở ra nhiều cơ hội lớn cho ngành da giày Việt Nam tiếp cận thị trường EU - một thị trường có sức mua cao và yêu cầu tiêu chuẩn khắt khe. Việc xây dựng và phát triển thương hiệu da giày Việt Nam tại EU không chỉ là mục tiêu quan trọng để nâng cao giá trị gia tăng, mà còn là yếu tố quyết định để tạo dựng vị thế cạnh tranh trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội về thuế quan và tiếp cận thị trường, ngành da giày Việt Nam cũng đối mặt với nhiều thách thức như áp lực về chất lượng, tuân thủ tiêu chuẩn môi trường, và sự cạnh tranh gay gắt từ các nước khác trong khu vực. Trong bối cảnh này, việc tìm hiểu sâu về cơ hội và thách thức trong xây dựng và phát triển thương hiệu da giày tại EU dưới tác động của EVFTA sẽ góp phần định hướng phát triển bền vững cho ngành da giày Việt Nam, đồng thời hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc xây dựng chiến lược hiệu quả.
Từ khoá: Hiệp định EVFTA, da giày, thương hiệu, cơ hội và thách thức
1. Cơ hội và thách thức khi Việt Nam thực thi EVFTA
(i) Cơ hội
Hiệp định EVFTA không chỉ mang đến lợi thế cạnh tranh về thuế quan cho ngành da giày Việt Nam mà còn tạo ra nhiều cơ hội quan trọng để xây dựng và phát triển thương hiệu tại thị trường châu Âu. Cụ thể, các cơ hội này bao gồm:
- Lợi thế cạnh tranh về thuế quan: EVFTA đã mở ra cơ hội lớn cho ngành da giày Việt Nam nhờ vào việc giảm hoặc loại bỏ thuế suất đối với nhiều mặt hàng da giày. Việc cắt giảm thuế quan theo lộ trình giúp các sản phẩm da giày của Việt Nam có lợi thế về giá cả so với các sản phẩm từ các quốc gia không có hiệp định thương mại tự do với EU. Lợi thế về giá không chỉ giúp gia tăng sức cạnh tranh mà còn là nền tảng quan trọng để doanh nghiệp đẩy mạnh xây dựng thương hiệu, đặc biệt ở phân khúc cao cấp hoặc trung cấp tại EU.
- Mở rộng quy mô thị trường: Với dân số trên 447 triệu người và mức sống cao, EU là một trong những thị trường tiêu thụ da giày lớn nhất thế giới. Người tiêu dùng châu Âu có nhu cầu đa dạng về sản phẩm da giày từ giày thể thao, giày da đến các sản phẩm thời trang cao cấp. EVFTA giúp các doanh nghiệp da giày Việt Nam dễ dàng tiếp cận và mở rộng sự hiện diện tại các quốc gia lớn của EU, như Đức, Pháp, và Ý. Thị trường rộng lớn này cung cấp cơ hội lớn để gia tăng độ nhận diện và giá trị thương hiệu thông qua việc đáp ứng các phân khúc tiêu dùng khác nhau.
- Khẳng định uy tín qua tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế: Thị trường EU đòi hỏi các sản phẩm phải đạt tiêu chuẩn cao về chất lượng, an toàn và môi trường. Việc tuân thủ các tiêu chuẩn này không chỉ giúp sản phẩm da giày Việt Nam đáp ứng yêu cầu pháp lý mà còn góp phần xây dựng và phát triển hình ảnh thương hiệu uy tín, chất lượng cao trong mắt người tiêu dùng châu Âu. Những tiêu chuẩn nghiêm ngặt của EU như REACH về an toàn hóa chất, yêu cầu về nguồn gốc xuất xứ minh bạch và nhãn mác rõ ràng cũng là cơ hội để các doanh nghiệp Việt Nam xây dựng thương hiệu bền vững, đáng tin cậy.
- Xây dựng và phát triển thương hiệu gắn liền với phát triển bền vững: Xu hướng tiêu dùng tại EU ngày càng hướng tới các sản phẩm thân thiện với môi trường và có trách nhiệm xã hội. EVFTA khuyến khích các doanh nghiệp Việt Nam phát triển các sản phẩm bền vững để tận dụng nhu cầu này, từ đó xây dựng và phát triển thương hiệu gắn liền với phát triển bền vững. Việc sử dụng nguyên liệu tái chế, tối ưu hóa quy trình sản xuất xanh, và giảm thiểu tác động đến môi trường không chỉ đáp ứng thị hiếu của người tiêu dùng EU mà còn giúp thương hiệu da giày Việt Nam tạo ra giá trị lâu dài và khác biệt.
- Cơ hội đầu tư và phát triển công nghệ sản xuất: Để tận dụng các cơ hội từ EVFTA, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã có động lực để đầu tư vào công nghệ sản xuất tiên tiến, nhằm tăng cường khả năng cạnh tranh và tối ưu hóa chất lượng sản phẩm. Các công nghệ mới có thể giúp doanh nghiệp sản xuất nhanh chóng hơn, giảm chi phí và đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường EU. Đây là cơ hội để các doanh nghiệp vừa hiện đại hóa quy trình sản xuất, vừa tạo ra các sản phẩm độc đáo và khác biệt, từ đó góp phần xây dựng và phát triển thương hiệu mạnh mẽ hơn tại EU.
- Thúc đẩy hợp tác và xây dựng mạng lưới phân phối tại EU: EVFTA cũng tạo điều kiện để các doanh nghiệp da giày Việt Nam dễ dàng thiết lập mối quan hệ đối tác với các nhà phân phối, đại lý bán lẻ và các đối tác chiến lược tại EU. Thông qua các quan hệ hợp tác này, các doanh nghiệp có thể tiếp cận trực tiếp khách hàng mục tiêu, mở rộng kênh phân phối và tăng cường độ phủ thương hiệu. Việc hợp tác với các đối tác uy tín tại châu Âu không chỉ giúp đẩy mạnh doanh số mà còn nâng cao hình ảnh thương hiệu, làm tăng giá trị và uy tín của sản phẩm trên thị trường.
(ii) Thách thức
Mặc dù EVFTA mở ra nhiều cơ hội lớn cho ngành da giày Việt Nam, việc xây dựng và phát triển thương hiệu và khẳng định vị thế tại thị trường EU cũng đối mặt với nhiều thách thức. Dưới đây là những thách thức chủ yếu:
- Áp lực đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng và kỹ thuật: Thị trường EU có các tiêu chuẩn kỹ thuật và an toàn nghiêm ngặt, điển hình như Quy định REACH của EU, yêu cầu về hóa chất trong sản phẩm và các tiêu chuẩn về quyền lợi người lao động. Để xây dựng và phát triển thương hiệu uy tín, các doanh nghiệp da giày Việt Nam không chỉ cần đáp ứng các yêu cầu này mà còn phải liên tục đầu tư vào kiểm soát chất lượng, đổi mới công nghệ sản xuất và đảm bảo sản phẩm không chứa các chất độc hại. Điều này tạo ra gánh nặng về chi phí và kỹ thuật, đặc biệt với các doanh nghiệp vừa và nhỏ vốn có hạn chế về nguồn lực.
- Áp lực cạnh tranh từ các quốc gia khác: Ngành da giày là một ngành có tính cạnh tranh cao, với sự hiện diện của các quốc gia mạnh về sản xuất như Trung Quốc, Ấn Độ, và Bangladesh. Những quốc gia này cũng có các hiệp định thương mại tự do với EU hoặc có chi phí lao động thấp, giúp sản phẩm của họ có mức giá cạnh tranh hơn. Bên cạnh đó, một số quốc gia này cũng đã xây dựng và phát triển được thương hiệu da giày uy tín trên thị trường EU. Để cạnh tranh với họ, các doanh nghiệp Việt Nam cần phải tìm cách tạo sự khác biệt, cải tiến chất lượng sản phẩm và xây dựng chiến lược quảng bá hiệu quả.
- Yêu cầu về phát triển bền vững và trách nhiệm xã hội: Thị trường EU ngày càng ưa chuộng các sản phẩm bền vững và thân thiện với môi trường, yêu cầu doanh nghiệp phải chú trọng đến các khía cạnh xã hội và môi trường trong sản xuất. Để xây dựng và phát triển thương hiệu bền vững, các doanh nghiệp da giày Việt Nam cần phải đầu tư vào quy trình sản xuất xanh, sử dụng nguyên liệu tái chế, và giảm thiểu tác động đến môi trường. Tuy nhiên, thực hiện các yêu cầu này đòi hỏi đầu tư lớn và thay đổi trong tư duy sản xuất, là thách thức đáng kể cho nhiều doanh nghiệp.
- Khó khăn trong việc xây dựng nhận diện thương hiệu tại EU: Xây dựng và phát triển thương hiệu đòi hỏi các doanh nghiệp phải có chiến lược tiếp thị chuyên nghiệp và hệ thống phân phối rộng khắp tại EU, điều này lại không dễ dàng cho các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Chi phí cho hoạt động tiếp thị và quảng bá tại EU khá cao, chưa kể đến việc cần thời gian dài để xây dựng niềm tin và tạo dựng uy tín với người tiêu dùng châu Âu. Để đạt được sự công nhận của thị trường, các doanh nghiệp da giày Việt Nam cần phải hiểu rõ thị hiếu của từng quốc gia trong EU và xây dựng chiến lược thương hiệu phù hợp.
- Rào cản về logistics và chuỗi cung ứng: Việc vận chuyển hàng hóa từ Việt Nam đến EU có thể gặp nhiều khó khăn về mặt logistics, đặc biệt là trong bối cảnh bất ổn chuỗi cung ứng toàn cầu. Các yếu tố như chi phí vận chuyển tăng cao, thời gian giao hàng kéo dài và yêu cầu về tính minh bạch của chuỗi cung ứng đều tạo thêm thách thức cho các doanh nghiệp da giày Việt Nam trong việc duy trì sự cạnh tranh. Đồng thời, các nhà nhập khẩu EU yêu cầu cao về tính minh bạch và khả năng truy xuất nguồn gốc trong chuỗi cung ứng, tạo áp lực không nhỏ cho các doanh nghiệp nếu chưa có hệ thống quản lý chuỗi cung ứng hiện đại.
- Thay đổi chính sách và biến động thị trường: Chính sách thương mại và tiêu dùng tại EU thường xuyên thay đổi, đặc biệt là trong các lĩnh vực liên quan đến môi trường và sức khỏe. Do đó, các doanh nghiệp da giày Việt Nam phải cập nhật thường xuyên về các quy định mới nhất để đảm bảo sản phẩm của họ vẫn đáp ứng các yêu cầu pháp lý. Bất kỳ sự thay đổi nào trong chính sách thương mại hoặc yêu cầu kỹ thuật cũng có thể tác động đến chi phí sản xuất, và nếu không chuẩn bị kỹ lưỡng, các doanh nghiệp sẽ gặp khó khăn khi phải thích nghi với những thay đổi đó.
2. Giải pháp giúp phát triển thương hiệu da giày Việt Nam tại thị trường EU
Để xây dựng thương hiệu da giày Việt Nam tại thị trường EU trong khuôn khổ EVFTA, các doanh nghiệp cần có những giải pháp cụ thể:
- Đảm bảo chất lượng sản phẩm và tiêu chuẩn quốc tế: Các tiêu chuẩn như ISO, REACH (về an toàn hóa chất), và các tiêu chuẩn bảo vệ môi trường, an toàn lao động là những yêu cầu cơ bản khi thâm nhập thị trường EU. Ngoài ra đảm bảo sản phẩm đạt chất lượng đồng nhất bằng cách quản lý nghiêm ngặt từ khâu nguyên liệu, sản xuất đến đóng gói. Việc này không chỉ tăng cường độ tin cậy của thương hiệu mà còn giảm thiểu tỷ lệ lỗi sản phẩm khi xuất khẩu.
- Phát triển các sản phẩm thân thiện với môi trường và bền vững: EU ngày càng quan tâm đến tính bền vững và bảo vệ môi trường, do đó các doanh nghiệp nên sử dụng nguyên liệu có nguồn gốc bền vững, hoặc nguyên liệu tái chế để sản xuất sản phẩm. Bên cạnh đó cần xây dựng nhà máy và quy trình sản xuất thân thiện với môi trường, giảm thiểu phát thải và tối ưu hóa tài nguyên. Điều này không chỉ giúp tiết kiệm chi phí mà còn tạo dựng hình ảnh thương hiệu “xanh” trong mắt người tiêu dùng EU.
- Xây dựng và phát triển thương hiệu với câu chuyện độc đáo cho sản phẩm: Người tiêu dùng EU thường đánh giá cao những thương hiệu có câu chuyện rõ ràng về nguồn gốc, quy trình sản xuất và giá trị cốt lõi. Doanh nghiệp có thể kể câu chuyện về quá trình sản xuất, giá trị văn hóa Việt Nam trong sản phẩm da giày để tạo sự khác biệt. Đồng thời định vị sản phẩm ở phân khúc cao cấp và độc đáo giúp tạo dựng hình ảnh sản phẩm da giày Việt Nam chất lượng và có phong cách riêng biệt, phù hợp với nhu cầu người tiêu dùng EU.
- Tham gia các hội chợ và chương trình xúc tiến thương mại quốc tế: Tham gia hội chợ da giày, các hội chợ như Lineapelle (Ý), APLF (Hồng Kông), hoặc MICAM (Ý) là cơ hội để giới thiệu sản phẩm và kết nối với các nhà phân phối tại châu Âu. Sử dụng các chương trình xúc tiến thương mại của Việt Nam và EU, lợi dụng các chương trình xúc tiến thương mại trong khuôn khổ EVFTA để gia tăng sự hiện diện của thương hiệu tại các sự kiện quốc tế và gặp gỡ các đối tác tiềm năng.
- Đầu tư vào thiết kế và nâng cao năng lực R&D: Nghiên cứu và tạo ra các mẫu mã phù hợp với xu hướng thời trang và nhu cầu của người tiêu dùng EU. Việc cập nhật các xu hướng mới sẽ giúp sản phẩm thu hút hơn với người tiêu dùng quốc tế. Việc phát triển các sản phẩm có tính năng đặc biệt (như chống nước, chống sốc) hoặc vật liệu thân thiện với môi trường để tạo sự khác biệt và nâng cao tính cạnh tranh.
- Tăng cường hoạt động quảng bá trực tuyến và sử dụng kênh truyền thông quốc tế: Sử dụng website, mạng xã hội và các nền tảng bán lẻ trực tuyến để giới thiệu sản phẩm da giày Việt Nam đến khách hàng EU. Các nền tảng như Amazon, Zalando, và Alibaba có thể là kênh bán hàng hiệu quả. Doanh nghiệp cần hợp tác với các influencer và kênh truyền thông Châu Âu, giúp gia tăng độ nhận diện thương hiệu và tạo sự uy tín với người tiêu dùng.
- Tận dụng lợi thế của EVFTA về ưu đãi thuế quan: Để được hưởng ưu đãi thuế quan từ EVFTA, doanh nghiệp cần đảm bảo rằng sản phẩm đáp ứng quy tắc xuất xứ của EU, bao gồm cả nguồn gốc nguyên liệu và quy trình sản xuất. Việc này giúp giảm chi phí nhập khẩu và tăng cường khả năng cạnh tranh. Ngoài ra cần chủ động trong thủ tục chứng nhận xuất xứ bằng việc đảm bảo các giấy tờ xuất xứ rõ ràng và minh bạch để sản phẩm có thể được hưởng các ưu đãi về thuế khi nhập khẩu vào EU.
- Xây dựng hệ thống phân phối và liên kết với các nhà bán lẻ tại EU: Tìm kiếm đối tác địa phương hoặc nhà phân phối tại EU để thiết lập kênh phân phối ổn định. Đồng thời, hợp tác với các chuỗi cửa hàng hoặc các thương hiệu bán lẻ lớn tại EU giúp tăng cường khả năng tiếp cận khách hàng và tăng cơ hội mở rộng thị phần.
- Xây dựng hệ thống dịch vụ chăm sóc khách hàng và bảo hành chuyên nghiệp: Cung cấp dịch vụ hậu mãi và chính sách bảo hành rõ ràng, đặc biệt khi phục vụ thị trường cao cấp EU, giúp nâng cao trải nghiệm khách hàng và tạo niềm tin với người tiêu dùng. Đầu tư đội ngũ chăm sóc khách hàng đa ngôn ngữ bằng việc đào tạo đội ngũ chăm sóc khách hàng có khả năng giao tiếp tiếng Anh và các ngôn ngữ khác tại EU, nhằm hỗ trợ khách hàng và giải quyết các vấn đề phát sinh một cách hiệu quả.
3. Kết luận
Việc xây dựng và phát triển thương hiệu da giày Việt Nam tại thị trường EU dưới tác động của Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - EU (EVFTA) là một chiến lược quan trọng, giúp gia tăng giá trị và khẳng định vị thế của ngành da giày trên trường quốc tế. EVFTA đã tạo điều kiện thuận lợi về thuế quan và cơ hội tiếp cận thị trường cho các doanh nghiệp Việt Nam, mở ra tiềm năng to lớn để sản phẩm da giày Việt Nam khẳng định chất lượng và đáp ứng nhu cầu đa dạng của khách hàng châu Âu. Tuy nhiên, hành trình này không thiếu những thách thức, từ yêu cầu nghiêm ngặt về chất lượng, tiêu chuẩn môi trường, đến sự cạnh tranh gay gắt từ các nước đối thủ.
Để thực sự tận dụng những cơ hội mà EVFTA mang lại, ngành da giày Việt Nam cần tiếp tục đầu tư vào công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm và tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế. Việc xây dựng và phát triển thương hiệu không chỉ là vấn đề quảng bá, mà còn liên quan đến khả năng cung cấp các sản phẩm bền vững, thân thiện với môi trường và có giá trị cao. Chỉ khi vượt qua được các thách thức này và khai thác tối đa tiềm năng từ EVFTA, ngành da giày Việt Nam mới có thể xây dựng thương hiệu bền vững tại EU, tạo đà phát triển mạnh mẽ và vững chắc cho tương lai./.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Thị Quỳnh Hương (2022). EVFTA cơ hội và thách thức cho ngành da giày Việt Nam. Tạp chí kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương, Trang 31-32-33.
2. Trung tâm WTO và Hội nhập –VCCI (2024). Tận dụng EVFTA, xuất khẩu da giày tăng tốc vào EU. Truy cập tại: https://trungtamwto.vn/su-kien/27348-tan-dung-evfta-xuat-khau-da-giay-tang-toc-vao-eu#
3. Tạp chí Tài chính (2020). Cơ hội và thách thức từ EVFTA đối với doanh nghiệp Việt Nam. Truy cập tại: https://tapchitaichinh.vn/co-hoi-va-thach-thuc-tu-evfta-doi-voi-doanh-nghiep-viet-nam.html
4. Trang thông tin đối ngoại điện tử - Ban chỉ đạo công tác thông tin đối ngoại (2022). Tận dụng Hiệp định EVFTA xây dựng thương hiệu ngành hàng. Truy cập tại: https://ttdn.vn/hoi-nhap-va-phat-trien/kinh-te-dau-tu/tan-dung-hiep-dinh-evfta-xay-dung-thuong-hieu-nganh-hang-64987
5. Chuyên trang kinh tế Việt Nam của Báo Công Thương (2023). Hiệp định EVFTA: Tạo đà phát triển thị trường cho giày dép Việt Nam. Truy cập tại: https://kinhte.congthuong.vn/hiep-dinh-evfta-tao-da-phat-trien-thi-truong-cho-giay-dep-viet-nam-291027.html
6. Tạp chí Công Thương (2023). Ngành da giày hướng tới giải pháp trung và dài hạn. Truy cập tại: https://tapchicongthuong.vn/nganh-da-giay-huong-toi-giai-phap-trung-va-dai-han-108093.htm
7. Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – Liên Minh châu Âu EU (EVFTA) được ký kết vào ngày 30 tháng 6 năm 2019 và có hiệu lực từ ngày 1 tháng 8 năm 2020.