Trần Thanh Hằng
Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương
Tóm tắt
Hiệp định Thương mại Tự do giữa Việt Nam và Liên minh Châu Âu (EVFTA) đã đánh dấu một bước tiến quan trọng trong mối quan hệ thương mại song phương, tạo ra một làn sóng cơ hội mới cho nhiều ngành hàng của Việt Nam, đặc biệt là ngành da giày. Với việc Liên minh Châu Âu (EU) là thị trường tiêu thụ giày dép lớn thứ hai thế giới, việc giảm thiểu các rào cản thuế quan và thương mại theo EVFTA đã mang lại tiềm năng to lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam trong việc mở rộng thị trường, nâng cao năng lực cạnh tranh và thu hút đầu tư. Tuy nhiên, để khai thác tối đa các cơ hội này, ngành da giày Việt Nam cũng cần đối mặt và vượt qua các thách thức về tiêu chuẩn chất lượng, môi trường và trách nhiệm xã hội. Bài viết này sẽ phân tích tổng quan về EVFTA, đồng thời khám phá những cơ hội mà ngành da giày Việt Nam có thể tận dụng được khi xuất khẩu sang thị trường EU.
Từ khoá: Hiệp định EVFTA, da giày, xuất khẩu, thị trường EU, cơ hội
1. Tổng quan về Hiệp định thương mại tự do EU – Việt Nam (EVFTA)
Hiệp định EVFTA là một trong những hiệp định thương mại tự do toàn diện và tham vọng nhất mà Việt Nam từng ký kết. Được chính thức phê chuẩn vào tháng 8 năm 2020, EVFTA đánh dấu một bước tiến quan trọng trong quan hệ kinh tế giữa Việt Nam và Liên minh Châu Âu, với các cam kết về việc giảm thuế quan và các rào cản thương mại, tạo ra cơ hội lớn cho nhiều ngành kinh tế, trong đó có ngành da giày.
Hiệp định EVFTA bao gồm 17 chương, trong đó quy định chi tiết các lĩnh vực hợp tác và cam kết giữa Việt Nam và EU. Các chương này bao quát nhiều khía cạnh của thương mại, đầu tư, sở hữu trí tuệ, phát triển bền vững, và các vấn đề liên quan khác. Mỗi chương chứa các cam kết chi tiết, từ việc giảm thuế quan, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ đến thúc đẩy các tiêu chuẩn lao động và môi trường. EVFTA đặt ra nền tảng pháp lý và cơ chế cần thiết để hỗ trợ thương mại tự do và bền vững giữa Việt Nam và EU.
EVFTA bao gồm nhiều cam kết quan trọng nhằm thúc đẩy thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh Châu Âu, với những điểm nổi bật như sau:
Xóa bỏ thuế quan: Trong vòng 10 năm kể từ khi EVFTA có hiệu lực, gần như 99% thuế nhập khẩu đối với hàng hóa giữa hai bên sẽ được xóa bỏ hoàn toàn. Ngay khi hiệp định có hiệu lực, hơn 70% thuế nhập khẩu vào EU đối với hàng hóa Việt Nam đã được loại bỏ, mang lại lợi thế cạnh tranh đáng kể cho các sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam.
Cam kết về quy tắc xuất xứ: Để hưởng lợi từ EVFTA, hàng hóa phải đáp ứng các quy tắc xuất xứ nhất định. Các quy định này giúp đảm bảo rằng các sản phẩm thật sự được sản xuất hoặc có đóng góp đáng kể từ Việt Nam.
Tiếp cận thị trường dịch vụ: EVFTA không chỉ mở rộng thị trường hàng hóa mà còn thúc đẩy thương mại dịch vụ giữa Việt Nam và EU, bao gồm các lĩnh vực như tài chính, viễn thông, và phân phối.
Bảo vệ sở hữu trí tuệ và thương hiệu: Hiệp định bao gồm các điều khoản bảo vệ sở hữu trí tuệ, bao gồm bản quyền, quyền sở hữu trí tuệ về giống cây trồng, chỉ dẫn địa lý, nhằm tạo ra một môi trường kinh doanh công bằng và thúc đẩy đổi mới sáng tạo.
Các cam kết về lao động và môi trường: EVFTA bao gồm các điều khoản về lao động và môi trường, nhằm đảm bảo rằng phát triển kinh tế không ảnh hưởng tiêu cực đến các vấn đề xã hội và môi trường.
Như vậy, có thể nói gần 100% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU sẽ được xóa bỏ thuế nhập khẩu sau một lộ trình ngắn. Cho đến nay, đây là mức cam kết cao nhất mà một đối tác dành cho Việt Nam trong các hiệp định FTA đã được ký kết. Lợi ích này đặc biệt có ý nghĩa khi EU liên tục là một trong hai thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam hiện nay. Ngay sau khi hiệp định có hiệu lực, kim ngạch xuất khẩu Việt Nam qua thị trường EU có cú nhảy vượt bậc (2015 và 2022): Tính chung trong 02 năm thực thi EVFTA (từ tháng 8/2020 đến hết tháng 7/2022), tổng kim ngạch xuất khẩu từ Việt Nam sang EU đạt 83,4 tỷ USD, đạt trung bình 41,7 tỷ USD/năm. So với thời điểm 2015 (chưa ký kết hiệp định EVFTA) và thời điểm năm 2022 (đã ký kết hiệp định EVFTA) cho thấy kim ngạch xuất khẩu Việt Nam có sự tăng trưởng vượt bậc, tạo nên sự bứt phá trong nên kinh thế điển bình như đối với Hà Lan, Bỉ, Ba Lan,…
Biểu đồ: Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang các nước thành viên EVFTA (2015 và 2022)
Nguồn: Bộ Kế hoạch Đầu tư và Bộ Công thương
2. Cơ hội phát triển ngành da giày khi xuất khẩu sang thị trường EU
2.1. Giảm thuế quan, chi phí xuất khẩu và tăng tính cạnh tranh
Trước khi EVFTA có hiệu lực, thuế suất đối với các sản phẩm da giày nhập khẩu vào EU dao động từ 12% đến 14%. Với EVFTA, thuế quan sẽ dần được loại bỏ theo lộ trình, nhiều sản phẩm da giày đã được hưởng mức thuế 0% ngay khi hiệp định có hiệu lực. Sự giảm thiểu thuế quan này giúp các sản phẩm da giày Việt Nam trở nên cạnh tranh hơn về giá so với các đối thủ từ các quốc gia khác không có FTA với EU, như Trung Quốc và Ấn Độ.
EVFTA không chỉ giảm thuế quan mà còn giúp giảm chi phí tuân thủ các quy định xuất khẩu vào EU thông qua việc đơn giản hóa quy trình và thủ tục. Điều này giúp các doanh nghiệp da giày tiết kiệm thời gian và chi phí trong quá trình làm thủ tục hải quan, đáp ứng các yêu cầu về xuất xứ, và tuân thủ các tiêu chuẩn của EU. Việc giảm bớt các rào cản này giúp các doanh nghiệp tăng tính linh hoạt, tối ưu hóa hoạt động xuất khẩu và cải thiện lợi nhuận.
2.2. Tăng tỷ lệ nội địa hóa
EU là thị trường tiêu thụ giày dép lớn thứ hai thế giới, với hơn 470 triệu dân và mức chi tiêu cao. Người tiêu dùng EU có xu hướng quan tâm đến chất lượng, thương hiệu và các sản phẩm bền vững, điều này tạo ra cơ hội cho các doanh nghiệp da giày Việt Nam không chỉ mở rộng thị phần mà còn nâng cao giá trị thương hiệu của mình. Ngoài ra thị trường EU bao gồm nhiều quốc gia với nhu cầu và sở thích khác nhau, tạo ra cơ hội cho ngành da giày Việt Nam đáp ứng các phân khúc từ hàng phổ thông đến cao cấp. Nhờ EVFTA, các doanh nghiệp có thể tận dụng lợi thế này để cung cấp các dòng sản phẩm đa dạng, từ giày thể thao, giày thời trang đến giày công sở và giày bảo hộ lao động. Sự linh hoạt này giúp tăng cường khả năng cạnh tranh và gia tăng giá trị xuất khẩu.
2.3. Cải tiến công nghệ
Thị trường EU nổi tiếng với các tiêu chuẩn khắt khe về chất lượng và an toàn sản phẩm. Để xuất khẩu sang EU và tận dụng ưu đãi thuế quan từ EVFTA, các doanh nghiệp da giày Việt Nam phải đáp ứng các tiêu chuẩn này. Điều này khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ sản xuất tiên tiến, hệ thống quản lý chất lượng, và quy trình kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt để đảm bảo sản phẩm đạt tiêu chuẩn quốc tế. Đồng thời với các yêu cầu và tiêu chuẩn của thị trường EU đòi hỏi sự sáng tạo trong thiết kế và sản xuất để tạo ra các sản phẩm có giá trị gia tăng cao. EVFTA cũng tạo điều kiện cho các doanh nghiệp da giày Việt Nam nghiên cứu và phát triển các dòng sản phẩm mới, đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường EU từ giày thể thao, giày thời trang, đến giày bền vững.
Hiệp định EVFTA còn mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp da giày tiếp cận các nguồn vốn và công nghệ hiện đại từ EU, bao gồm tự động hóa, máy móc mới và các quy trình sản xuất thông minh. Việc đầu tư vào công nghệ giúp nâng cao năng suất lao động, giảm chi phí sản xuất, và cải thiện chất lượng sản phẩm. Ngoài ra, công nghệ tiên tiến còn giúp các doanh nghiệp đáp ứng nhu cầu về tính bền vững, giảm tác động môi trường trong quá trình sản xuất.
2.4. Nâng cao sức cạnh tranh, thu hút đầu tư
Với việc phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt về xuất xứ hàng hóa, giấy chứng nhận xuất xứ hàng hoá (C/O) mẫu EUR 1, EVFTA khuyến khích các doanh nghiệp da giày Việt Nam tăng cường sử dụng nguyên liệu trong nước và xây dựng chuỗi cung ứng nội địa bền vững. Điều này giúp tăng cường khả năng tự chủ và giảm phụ thuộc vào nguồn cung nguyên liệu từ bên ngoài. EVFTA cũng tạo cơ hội để các doanh nghiệp Việt Nam liên kết với nhau trong chuỗi cung ứng, từ khâu sản xuất nguyên liệu đến hoàn thiện sản phẩm. Sự hợp tác này giúp tối ưu hóa quy trình sản xuất, giảm chi phí vận chuyển và nâng cao hiệu quả sản xuất. Việc hình thành các cụm công nghiệp sản xuất nguyên liệu da giày cũng giúp tăng cường sự liên kết, chia sẻ công nghệ và nâng cao chất lượng nguyên liệu nội địa.
Việc xuất khẩu sang EU cũng tạo cơ hội cho các doanh nghiệp da giày Việt Nam xây dựng thương hiệu và nâng cao giá trị sản phẩm. Những tiêu chuẩn khắt khe của EU giúp khẳng định uy tín và chất lượng của sản phẩm da giày Việt Nam trên thị trường quốc tế, từ đó giúp gia tăng giá trị xuất khẩu và thương hiệu của các doanh nghiệp Việt Nam. Thị trường EU có sự quan tâm lớn đến các sản phẩm độc đáo, mang bản sắc riêng. Các doanh nghiệp da giày Việt Nam có thể tận dụng điều này để phát triển các sản phẩm có thiết kế đặc trưng, kết hợp các yếu tố văn hóa và thẩm mỹ Việt Nam. Điều này không chỉ tạo ra sự khác biệt mà còn góp phần xây dựng hình ảnh thương hiệu riêng biệt, nâng cao giá trị sản phẩm và khẳng định giá trị Việt Nam trên thị trường quốc tế.
EVFTA mở ra cơ hội để các doanh nghiệp da giày Việt Nam tăng cường đầu tư vào hoạt động quảng bá và xây dựng thương hiệu tại EU, thông qua các chiến lược marketing, tham gia các hội chợ thương mại và hợp tác với các đối tác quốc tế.
2.5. Tạo thêm cơ hội việc làm và phát triển kinh tế địa phương
Việc tăng cường xuất khẩu sang EU nhờ các ưu đãi thuế quan từ EVFTA tạo ra nhu cầu mở rộng sản xuất trong ngành da giày. Nhiều doanh nghiệp sẽ đầu tư mở rộng nhà máy, nâng cao năng lực sản xuất để đáp ứng nhu cầu của thị trường EU, từ đó tạo thêm cơ hội việc làm cho người lao động, đặc biệt là tại các khu vực có ngành da giày phát triển mạnh như Bình Dương, Đồng Nai và TP.HCM.
EVFTA không chỉ thúc đẩy ngành da giày trực tiếp mà còn hỗ trợ phát triển các ngành phụ trợ như sản xuất nguyên liệu, gia công và logistics. Sự phát triển của các ngành này tạo ra thêm nhiều cơ hội việc làm gián tiếp trong các khâu cung ứng nguyên liệu, vận chuyển và đóng gói, giúp lan tỏa lợi ích kinh tế tới các khu vực địa phương và góp phần tạo ra sự phát triển kinh tế bền vững.
3. Giải pháp để tận dụng cơ hội từ EVFTA
3.1. Tăng cường chất lượng sản phẩm và đảm bảo tiêu chuẩn EU
Cải thiện chất lượng sản phẩm và đáp ứng các tiêu chuẩn của EU để gia tăng sức cạnh tranh trên thị trường. EU là một thị trường có yêu cầu cao về chất lượng sản phẩm, bao gồm các tiêu chuẩn an toàn, bảo vệ người tiêu dùng và bảo vệ môi trường. Do đó, các doanh nghiệp da giày cần cải thiện chất lượng sản phẩm của mình để đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường này. Các tiêu chuẩn này bao gồm các chứng nhận về an toàn sản phẩm, chất liệu sử dụng trong giày dép (không sử dụng các chất cấm trong sản xuất giày như phthalates hoặc các hóa chất độc hại).
Ngoài ra các quy định bảo vệ môi trường của EU rất nghiêm ngặt, do đó các doanh nghiệp cần áp dụng các công nghệ sản xuất sạch, sử dụng vật liệu tái chế và giảm thiểu lượng khí thải trong quá trình sản xuất. Sản phẩm thân thiện với môi trường sẽ dễ dàng tiếp cận thị trường EU và tạo ra lợi thế cạnh tranh lớn. Đầu tư vào công nghệ sản xuất hiện đại, như tự động hóa trong sản xuất và sử dụng công nghệ 3D để thiết kế và chế tạo giày dép, sẽ giúp nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Điều này sẽ giúp giảm chi phí sản xuất và nâng cao giá trị sản phẩm.
3.2. Xây dựng thương hiệu và tăng cường tiếp cận thị trường EU
Để thành công tại EU, doanh nghiệp cần tập trung xây dựng thương hiệu mạnh mẽ, tạo sự khác biệt so với các đối thủ cạnh tranh. Các chiến lược marketing hiệu quả bao gồm việc phát triển chiến lược quảng bá trực tuyến, tham gia các triển lãm thương mại quốc tế và sử dụng các công cụ marketing kỹ thuật số để gia tăng nhận diện thương hiệu. Việc phân tích nhu cầu của thị trường EU và xác định các phân khúc ngách có thể giúp doanh nghiệp tập trung vào các sản phẩm có nhu cầu cao, chẳng hạn như giày dép thời trang cao cấp, giày dép thân thiện với môi trường hoặc các sản phẩm da giày thủ công. Bên cạnh đó việc thiết lập các kênh phân phối tại các quốc gia EU sẽ giúp doanh nghiệp nhanh chóng mở rộng thị phần. Các doanh nghiệp có thể hợp tác với các nhà phân phối địa phương hoặc xây dựng các cửa hàng trực tuyến tại các quốc gia EU để tiếp cận khách hàng tiềm năng.
3.3. Tham gia các hoạt động xúc tiến thương mại và liên kết quốc tế
Việc tham gia các hội chợ thương mại quốc tế và triển lãm giày dép tại các quốc gia EU là cơ hội tuyệt vời để giới thiệu sản phẩm, gặp gỡ các đối tác, nhà phân phối và khách hàng tiềm năng. Những sự kiện này cũng là dịp để doanh nghiệp cập nhật xu hướng tiêu dùng, tìm hiểu nhu cầu của khách hàng và phát triển chiến lược marketing. Cần chú trọng hợp tác với các phòng thương mại, hiệp hội doanh nghiệp và các tổ chức xúc tiến thương mại EU sẽ giúp doanh nghiệp Việt Nam mở rộng mạng lưới đối tác, đồng thời nâng cao sự hiện diện và uy tín của sản phẩm.
3.4. Tăng cường đổi mới và sáng tạo trong thiết kế sản phẩm
EU là một thị trường đòi hỏi các sản phẩm phải có thiết kế đẹp mắt, sáng tạo và hợp thời trang. Các doanh nghiệp da giày Việt Nam cần đầu tư vào đội ngũ thiết kế và sáng tạo mẫu mã mới, phù hợp với các xu hướng tiêu dùng tại EU. Với xu hướng tiêu dùng bền vững ngày càng gia tăng, các sản phẩm giày dép thân thiện với môi trường sẽ thu hút được nhiều khách hàng. Việc sử dụng vật liệu tái chế, da thực vật, hoặc các nguyên liệu thân thiện với môi trường sẽ giúp các sản phẩm da giày Việt Nam ghi điểm tại thị trường EU.
4. Kết luận
Nhìn chung Hiệp định EVFTA đã mở ra nhiều cơ hội quý giá cho ngành da giày Việt Nam, giúp các doanh nghiệp không chỉ tiếp cận sâu rộng hơn vào thị trường EU mà còn thúc đẩy quá trình nâng cao chất lượng sản phẩm và phát triển bền vững. Việc giảm thuế nhập khẩu, cùng với các quy định thuận lợi hơn về xuất xứ hàng hóa, đã tạo điều kiện thuận lợi cho các sản phẩm da giày Việt Nam cạnh tranh hiệu quả trên thị trường này. Tuy nhiên, để khai thác tối đa những lợi ích từ EVFTA, ngành da giày Việt Nam cần vượt qua các thách thức liên quan đến tiêu chuẩn chất lượng, yêu cầu về môi trường và trách nhiệm xã hội. Sự hợp tác giữa doanh nghiệp, chính phủ và các đối tác quốc tế sẽ là yếu tố quyết định để giúp ngành da giày Việt Nam phát triển bền vững và gia tăng vị thế trên thị trường toàn cầu.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Báo Công Thương (2021). Tận dụng EVFTA, xuất khẩu da giày tăng tốc vào EU. Truy cập tại: https://congthuong.vn/tan-dung-evfta-xuat-khau-da-giay-tang-toc-vao-eu-343185.html
2. Lê Huyền Nga (2021). Phát triển công nghiệp hỗ trợ để tham gia chuỗi giá trị toàn cầu. Tạp chí khoa học công nghệ Việt Nam số 4 năm 2021. Truy cập tại: http://thuvienlamdong.org.vn:81/bitstream/DL_134679/40526/1/CVv8S04A2021024.pdf
3. A Brun, F Ciccullo (2022). Wiley Online Library. Factors affecting sustainability‐oriented innovation in the leather supply chain.
Truy cập tại: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/jsc.2500
4. Nguyễn Thị Quỳnh Hương (2022). EVFTA cơ hội và thách thức cho ngành da giày Việt Nam. Tạp chí kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương, Trang 31-32-33.
5. Báo Công thương (2024). Tận dụng EVFTA, xuất khẩu da giày tăng tốc vào EU.
Truy cập tại: https://congthuong.vn/tan-dung-evfta-xuat-khau-da-giay-tang-toc-vao-eu-343185.html
6. Báo Công Thương (2024). 4 năm thực thi Hiệp định EVFTA: Hợp tác thương mại Việt Nam - EU vươn lên tầm cao mới. Truy cập tại: https://congthuong.vn/4-nam-thuc-thi-hiep-dinh-evfta-hop-tac-thuong-mai-viet-nam-eu-vuon-len-tam-cao-moi-335672.html
7. Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – Liên Minh châu Âu EU (EVFTA) được ký kết vào ngày 30 tháng 6 năm 2019 và có hiệu lực từ ngày 1 tháng 8 năm 2020.