Hồ Minh Thư
Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương
Tóm tắt
Trong bối cảnh hiện nay, ngành thủy sản Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức lớn trong việc nâng cao chất lượng sản phẩm cũng như tối ưu hóa quy trình logistics để đáp ứng nhu cầu khắt khe của thị trường quốc tế, đặc biệt là Liên minh châu Âu (EU). Việc đánh giá và cải thiện dịch vụ logistic cho ngành thủy sản: Giải pháp thúc đẩy xuất khẩu sang EU theo EVFTA không chỉ giúp doanh nghiệp thủy sản gia tăng khả năng cạnh tranh mà còn góp phần bảo vệ thương hiệu quốc gia trên trường quốc tế. Bài viết đi sâu tìm hiểu các vấn đề liên quan đến thực trạng của ngành thủy sản và dịch vụ logistic, phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến dịch vụ logistic trong ngành thủy sản, giải pháp cải thiện dịch vụ logistic cho ngành thủy sản nhằm cải thiện tình hình xuất khẩu sang EU.
Từ khóa: Ngành thủy sản Việt Nam, nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ logistic, quản lý rủi ro, công nghệ hiện đại, khả năng cạnh tranh, công nghệ hiện đại.
1. Khái quát về dịch vụ logistic cho ngành thủy sản Việt Nam
Trong những năm gần đây, ngành thủy sản Việt Nam đã có những bước phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, để có thể xuất khẩu sang EU, các doanh nghiệp cần đáp ứng được nhiều tiêu chuẩn nghiêm ngặt về chất lượng và an toàn thực phẩm. Điều này càng trở nên khó khăn khi mà hệ thống logistics chưa được hoàn thiện.
(i) Sự phát triển của ngành thủy sản Việt Nam.
Ngành thủy sản Việt Nam được xem là một trong những ngành kinh tế chủ lực với kim ngạch xuất khẩu lớn. Nhu cầu tiêu thụ thủy sản tại các nước EU ngày càng cao, đặc biệt là các sản phẩm như tôm, cá tra và nghêu. Tuy nhiên, sự phát triển này vẫn chưa tương xứng với tiềm năng của đất nước. Trong ngành thủy sản, yếu tố chất lượng đặc biệt quan trọng nó quyết định trực tiếp đến thành công của ngành thủy sản. Để đảm bảo chất lượng sản phẩm, các doanh nghiệp cần phải đầu tư vào công nghệ nuôi trồng hiện đại, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm nhằm đáp ứng tiêu chuẩn nhập khẩu của EU.
(ii) Những thách thức trong dịch vụ logistic hiện tại
Hệ thống logistics trong ngành thủy sản Việt Nam còn nhiều hạn chế, từ khâu vận chuyển, bảo quản đến phân phối. Hầu hết các doanh nghiệp chưa có sự đầu tư đúng mức vào cơ sở hạ tầng và công nghệ, dẫn đến tình trạng hàng hóa dễ bị hư hỏng trong quá trình vận chuyển. Một trong những vấn đề nghiêm trọng nhất là thiếu tính đồng bộ trong chuỗi cung ứng. Việc các nhà cung cấp nguyên liệu, nhà sản xuất và đơn vị vận chuyển làm việc không ăn ý với nhau gây ra nhiều rủi ro và tăng chi phí, làm giảm khả năng cạnh tranh của sản phẩm Việt Nam trên thị trường quốc tế.
2. Các yếu tố ảnh hưởng đến dịch vụ logistic trong ngành thủy sản
(i) Cơ sở hạ tầng giao thông
Cơ sở hạ tầng giao thông là yếu tố then chốt quyết định tốc độ và hiệu quả của dịch vụ logistic. Tại Việt Nam, mặc dù đã có nhiều cải cách nhưng cơ sở hạ tầng vẫn còn nhiều bất cập. Nâng cấp đường bộ, đường sắt và cảng biển vẫn là việc làm cần thiết nhằm đáp ứng nhu cầu vận chuyển hàng hóa ngày càng cao. Đặc biệt, việc cải thiện quy trình thông quan giúp giảm thời gian xử lý hàng hóa, từ đó tăng hiệu suất cho cả chuỗi cung ứng.
(ii) Công nghệ và tự động hóa trong logistic
Sự phát triển của công nghệ thông tin và tự động hóa đã mở ra nhiều cơ hội cho việc cải thiện dịch vụ logistic. Việc áp dụng công nghệ mới như IoT, AI và big data có thể giúp ích rất nhiều trong việc theo dõi và quản lý hàng hóa. Ngoài ra, việc sử dụng phần mềm quản lý logistics có thể giúp các doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình vận chuyển, từ khâu lên kế hoạch đến thực hiện giúp giảm chi phí và nâng cao chất lượng sản phẩm.
(iii) Đào tạo nguồn nhân lực chuyên môn
Nguồn nhân lực là một trong những yếu tố quan trọng, quyết định đến sự thành công của dịch vụ logistic. Doanh nghiệp cần chú trọng đầu tư vào đào tạo đội ngũ nhân viên có chuyên môn cao trong lĩnh vực logistic. Việc trang bị kiến thức về quy trình xuất khẩu, các tiêu chuẩn kỹ thuật và các quy định của EU sẽ giúp nhân viên có khả năng xử lý các tình huống phát sinh một cách hiệu quả. Điều này sẽ giúp doanh nghiệp nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
(iv) Quản lý rủi ro trong logistic
Quản lý rủi ro là một trong những lĩnh vực cần chú trọng trong dịch vụ logistic cho ngành thủy sản. Tình hình thời tiết, thiên tai và tình hình kinh tế xã hội có thể gây ra nhiều rủi ro cho quy trình vận chuyển. Do đó, việc xây dựng các kịch bản ứng phó và kế hoạch dự phòng là rất cần thiết. Các doanh nghiệp có thể sử dụng các phương pháp phân tích rủi ro để đánh giá và lập kế hoạch nhằm giảm thiểu các thiệt hại có thể xảy ra.
3. Giải pháp cải thiện dịch vụ logistic cho ngành thủy sản
(i) Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý logistics
Công nghệ thông tin đang mở ra nhiều cơ hội cho ngành thủy sản trong việc cải thiện dịch vụ logistics. Các hệ thống quản lý thông minh giúp tối ưu hóa quá trình vận chuyển và lưu kho.
Hệ thống quản lý kho (Warehouse Management System -WMS)
Hệ thống quản lý kho giúp doanh nghiệp theo dõi và quản lý hàng tồn kho một cách hiệu quả. Một WMS hiện đại có thể tự động ghi nhận lượng hàng thủy sản được nhập và xuất kho, từ đó giảm thiểu sai sót và tối ưu hóa diện tích kho. Việc ứng dụng WMS trong ngành thủy sản giúp doanh nghiệp dễ dàng nắm bắt thông tin về thời gian bảo quản của từng loại sản phẩm, từ đó có kế hoạch tiêu thụ và vận chuyển hợp lý hơn.
Công nghệ theo dõi và giám sát
Các công nghệ IoT (Internet of Things) và cảm biến thông minh đóng vai trò quan trọng trong việc giám sát và theo dõi điều kiện vận chuyển. Các cảm biến có thể theo dõi nhiệt độ, độ ẩm và vị trí của hàng hóa trong suốt quá trình vận chuyển. Thông qua các ứng dụng di động và phần mềm quản lý, doanh nghiệp có thể nhận thông báo ngay lập tức khi có sự cố xảy ra, từ đó có biện pháp xử lý kịp thời.
Sử dụng các nền tảng thương mại điện tử
Sự phát triển của thương mại điện tử đã tạo ra nhiều cơ hội mới cho ngành thủy sản. Các nền tảng thương mại điện tử không chỉ giúp doanh nghiệp mở rộng thị trường mà còn cung cấp các giải pháp logistic tích hợp. Doanh nghiệp có thể dễ dàng kết nối với các nhà cung cấp dịch vụ vận chuyển và kho bãi thông qua các nền tảng này, từ đó tối ưu hóa quy trình giao hàng. Việc cập nhật thông tin đơn hàng nhanh chóng cũng giúp nâng cao trải nghiệm của khách hàng.
(ii) Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực logistics
Nguồn nhân lực chất lượng là yếu tố quan trọng quyết định sự thành công của bất kỳ hệ thống logistics nào. Đặc biệt trong ngành thủy sản, nơi đòi hỏi sự chú ý đến từng chi tiết trong quy trình vận chuyển và bảo quản, việc đào tạo và phát triển nhân sự là hết sức cần thiết.
Chương trình đào tạo chuyên môn
Doanh nghiệp cần xây dựng các chương trình đào tạo chuyên môn cho đội ngũ nhân viên làm việc trong lĩnh vực logistics. Các khóa học về quản lý kho, vận chuyển và bảo quản sản phẩm thủy sản sẽ giúp họ nâng cao kiến thức và kỹ năng cần thiết.
Đồng thời, việc chia sẻ các trường hợp thực tế và bài học kinh nghiệm từ các tình huống cụ thể sẽ giúp nhân viên hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của quy trình làm việc và trách nhiệm của họ trong việc bảo đảm chất lượng sản phẩm.
Tạo môi trường làm việc khuyến khích sáng tạo
Một môi trường làm việc tích cực và khuyến khích sự sáng tạo sẽ giúp nhân viên đóng góp ý tưởng và giải pháp cải thiện quy trình logistics. Doanh nghiệp nên khuyến khích họ tham gia vào các cuộc họp bàn về cải tiến quy trình và đưa ra các đề xuất đổi mới. Hơn nữa, việc tổ chức các buổi hội thảo, tọa đàm về xu hướng mới trong ngành logistics cũng sẽ giúp nhân viên cập nhật kiến thức và nâng cao năng lực cạnh tranh.
Xây dựng đội ngũ lãnh đạo có tầm nhìn
Một đội ngũ lãnh đạo có tầm nhìn xa trông rộng sẽ giúp doanh nghiệp định hình chiến lược phát triển logistics trong tương lai. Lãnh đạo cần nắm bắt các xu hướng mới và công nghệ tiên tiến để áp dụng kịp thời vào hoạt động của doanh nghiệp. Ngoài ra, việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp tích cực và khuyến khích sự hợp tác giữa các bộ phận cũng rất quan trọng trong việc cải thiện dịch vụ logistics.
(iii) Tối ưu hóa quy trình vận chuyển và phân phối
Lựa chọn phương thức vận chuyển phù hợp
Trong ngành thủy sản, việc lựa chọn phương thức vận chuyển phù hợp có ý nghĩa rất lớn. Do tính chất nhạy cảm của sản phẩm, các phương thức vận chuyển lạnh (cold chain transportation) thường được khuyên dùng để duy trì chất lượng sản phẩm. Doanh nghiệp cần xem xét các yếu tố như thời gian giao hàng, chi phí vận chuyển và khả năng xử lý hàng hóa để đưa ra quyết định phù hợp. Tối ưu hóa chuỗi cung ứng sẽ giúp giảm thời gian và chi phí, đồng thời đảm bảo sản phẩm đến tay người tiêu dùng trong tình trạng tốt nhất.
Thực hiện chiến lược phân phối linh hoạt
Việc sử dụng các trung tâm phân phối gần địa điểm tiêu thụ sẽ giúp giảm thời gian giao hàng và chi phí vận chuyển. Doanh nghiệp cũng cần thường xuyên đánh giá và điều chỉnh chiến lược phân phối dựa trên dữ liệu thị trường và phản hồi từ khách hàng. Sự linh hoạt trong phân phối sẽ tạo ra lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp.
Theo dõi và đánh giá hiệu quả vận chuyển
Để cải thiện dịch vụ logistics, doanh nghiệp cần thường xuyên theo dõi và đánh giá hiệu quả của quy trình vận chuyển. Sử dụng các công cụ phân tích dữ liệu sẽ giúp doanh nghiệp nhận diện được những vấn đề tiềm ẩn trong quy trình vận chuyển. Các chỉ số như thời gian giao hàng, tỷ lệ hư hỏng, và chi phí vận chuyển cần được theo dõi liên tục để có những thay đổi kịp thời. Điều này sẽ giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu suất và giảm thiểu rủi ro trong logistics.
4. Kết luận
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế, việc đánh giá và cải thiện dịch vụ logistic cho ngành thủy sản để thúc đẩy xuất khẩu sang EU theo EVFTA là rất quan trọng. Chỉ khi nâng cao được chất lượng dịch vụ logistic, doanh nghiệp mới có thể đáp ứng được các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường quốc tế, từ đó gia tăng năng lực cạnh tranh và mở rộng thị trường xuất khẩu. Hy vọng bài viết này đã cung cấp những thông tin hữu ích và góc nhìn sâu sắc về vấn đề này, từ đó giúp các doanh nghiệp thủy sản có những chiến lược phù hợp để phát triển bền vững trong tương lai.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Thị Vi ( 2024). Phát triển ngành dịch vụ logistics Việt Nam trong bối cảnh hiện nay. Tạp chí Kinh tế và Dự Báo: https://kinhtevadubao.vn/phat-trien-nganh-dich-vu-logistics-viet-nam-trong-boi-canh-hien-nay-28391.html
2. Tạp chí điện tử (2022).Chính sách xuất khẩu thủy sản sang thị trường EU của Việt Nam trong bối cảnh thực thi Hiệp định EVFTA. https://vietq.vn/chinh-sach-xuat-khau-thuy-san-sang-thi-truong-eu-cua-viet-nam-trong-boi-canh-thuc-thi-hiep-dinh-evfta-d199567.html
3. Hoàng Đức Thân (2022). Một số giải pháp thúc đẩy xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam đến năm 2023. https://tapchicongsan.org.vn/kinh-te/-/2018/825344/mot-so-giai-phap-thuc-day-xuat-khau-hang-hoa-cua-viet-nam-den-nam-2030.aspx
4. Đoàn Thị Thu Trang, Nguyễn Khánh Linh (2024). Hoạt động logistics xanh tại Việt Nam: Thực trạng, cơ hội và giải pháp thúc đẩy. https://kinhtevadubao.vn/hoat-dong-logistics-xanh-tai-viet-nam-thuc-trang-co-hoi-va-giai-phap-thuc-day-28998.html
5. Phạm Trung Hải (2019). Phát triển ngành dịch vụ logistics tại Việt Nam. Tạp chí Tài chính. https://tapchitaichinh.vn/phat-trien-nganh-dich-vu-logistics-tai-viet-nam.html