Bùi Thị Thanh Thủy
Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách Công Thương
Tóm tắt
Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - EU (EVFTA) đã tạo ra nhiều cơ hội cho ngành nông sản Việt Nam. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa các ưu đãi từ EVFTA, việc đảm bảo hàng hóa nông sản đáp ứng các yêu cầu kiểm dịch động thực vật (SPS) của EU là vô cùng quan trọng. Các quy định SPS của EU đòi hỏi các sản phẩm nhập khẩu phải tuân thủ các tiêu chuẩn cao về an toàn thực phẩm, vệ sinh dịch tễ và bảo vệ môi trường.
Việc tuân thủ các quy định này đang đặt ra nhiều thách thức cho các doanh nghiệp xuất khẩu, đặc biệt là trong bối cảnh hệ thống kiểm dịch tại Việt Nam vẫn còn nhiều bất cập. Do đó, việc đưa ra các giải pháp hỗ trợ kỹ thuật cho công tác kiểm dịch động thực vật là cần thiết để đảm bảo hàng nông sản xuất khẩu đáp ứng các yêu cầu khắt khe của EU và tăng cường năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp Việt Nam.
Từ khóa: kiểm dịch động thực vật, SPS, nông sản, xuất khẩu, EVFTA, thị trường EU, giải pháp kỹ thuật.
1. Thực trạng công tác kiểm dịch động thực vật tại Việt Nam
Quy định kiểm dịch động thực vật (SPS) trong EVFTA yêu cầu tất cả các sản phẩm nông sản nhập khẩu vào EU phải đáp ứng các tiêu chuẩn cao về an toàn thực phẩm, vệ sinh dịch tễ và bảo vệ môi trường. Những tiêu chuẩn này bao gồm giới hạn tối đa dư lượng thuốc bảo vệ thực vật (MRL), chứng nhận không có sâu bệnh và quy trình sản xuất tuân thủ nguyên tắc an toàn sinh học.
Các yêu cầu này được thiết kế nhằm bảo vệ người tiêu dùng và hệ sinh thái châu Âu khỏi các rủi ro tiềm tàng từ sản phẩm nhập khẩu. Tuy nhiên, các tiêu chuẩn này cũng tạo ra rào cản lớn đối với các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Hiện nay, công tác kiểm dịch động thực vật tại Việt Nam bao gồm nhiều giai đoạn, từ kiểm tra tại cơ sở sản xuất, xử lý kiểm dịch tại các cảng xuất khẩu đến cấp giấy chứng nhận kiểm dịch từ cơ quan có thẩm quyền. Tuy nhiên, quy trình này còn nhiều bất cập như thủ tục hành chính phức tạp, thiếu trang thiết bị hiện đại và sự phối hợp chưa hiệu quả giữa các cơ quan liên quan.
Ngoài ra, đội ngũ kiểm dịch viên tại Việt Nam chưa được đào tạo đầy đủ về các tiêu chuẩn quốc tế, dẫn đến sai sót trong quá trình kiểm tra và cấp giấy chứng nhận. Điều này không chỉ làm giảm khả năng cạnh tranh của nông sản Việt Nam mà còn gây ra tình trạng một số lô hàng bị từ chối nhập khẩu tại EU.
2. Thách thức đối với công tác kiểm dịch động thực vật khi xuất khẩu sang EU
2.1. Các tiêu chuẩn SPS khắt khe của EU
Thị trường EU yêu cầu các sản phẩm nông sản nhập khẩu phải đáp ứng các tiêu chuẩn SPS rất khắt khe. Các tiêu chuẩn này bao gồm mức dư lượng thuốc bảo vệ thực vật rất thấp, kiểm tra nghiêm ngặt về chất lượng và nguồn gốc sản phẩm. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải đầu tư lớn vào hệ thống sản xuất và kiểm tra để đảm bảo sản phẩm đáp ứng các tiêu chuẩn này.
Ngoài ra, EU còn yêu cầu áp dụng công nghệ sản xuất sạch và bảo vệ môi trường, đòi hỏi doanh nghiệp phải chuyển đổi quy trình sản xuất, tăng chi phí và thời gian để đáp ứng các yêu cầu kiểm dịch.
2.2. Những khó khăn của doanh nghiệp Việt Nam
Một trong những khó khăn lớn nhất mà các doanh nghiệp Việt Nam gặp phải là sự thiếu đồng bộ trong hệ thống pháp lý và quản lý kiểm dịch. Các tiêu chuẩn kiểm dịch tại Việt Nam chưa hoàn toàn tương thích với các tiêu chuẩn quốc tế, gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc chuẩn bị hồ sơ và thực hiện quy trình kiểm dịch.
Hơn nữa, nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa thiếu nguồn lực tài chính để đầu tư vào công nghệ kiểm tra và sản xuất đáp ứng yêu cầu của EU. Điều này làm giảm khả năng cạnh tranh của họ trên thị trường quốc tế và làm gia tăng rủi ro khi xuất khẩu sang EU.
3. Giải pháp hỗ trợ kỹ thuật cho công tác kiểm dịch động thực vật
3.1. Đầu tư vào trang thiết bị hiện đại và công nghệ kiểm dịch
Để nâng cao hiệu quả công tác kiểm dịch động thực vật, cần đầu tư vào các thiết bị kiểm tra hiện đại như máy quang phổ, hệ thống phân tích dư lượng thuốc bảo vệ thực vật tự động và các công nghệ mới trong kiểm tra sâu bệnh. Các thiết bị này giúp tăng tốc độ và độ chính xác trong quá trình kiểm tra, giảm thiểu sai sót và thời gian xử lý.
Ngoài ra, cần ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý quy trình kiểm dịch, bao gồm hệ thống truy xuất nguồn gốc và nền tảng trực tuyến để nộp hồ sơ kiểm dịch. Các công nghệ này giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và giảm thiểu sai sót trong quá trình chuẩn bị hồ sơ xuất khẩu.
3.2. Đào tạo và nâng cao năng lực cho đội ngũ kiểm dịch viên
Đào tạo và nâng cao năng lực cho đội ngũ kiểm dịch viên là yếu tố quan trọng để đảm bảo công tác kiểm dịch đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Chính phủ và các cơ quan liên quan cần tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về tiêu chuẩn SPS và quy trình kiểm dịch cho kiểm dịch viên, giúp họ hiểu rõ các yêu cầu từ EU và nâng cao kỹ năng kiểm tra.
Đồng thời, cần xây dựng các chương trình hỗ trợ kỹ thuật cho doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, giúp họ cải thiện năng lực sản xuất và đáp ứng các yêu cầu kiểm dịch quốc tế.
4. Đề xuất, kiến nghị
4.1. Đề xuất đối với chính phủ
Chính phủ cần xây dựng các chính sách hỗ trợ tài chính và kỹ thuật để khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào công tác kiểm dịch. Ngoài ra, cần tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp trong quá trình kiểm dịch và xuất khẩu nông sản.
4.2. Kiến nghị đối với doanh nghiệp
Doanh nghiệp cần chủ động nâng cao năng lực sản xuất, đầu tư vào công nghệ kiểm dịch hiện đại và tăng cường hợp tác với các tổ chức quốc tế để đảm bảo sản phẩm đáp ứng các tiêu chuẩn kiểm dịch của EU. Việc tuân thủ các quy định kiểm dịch không chỉ giúp tăng khả năng cạnh tranh mà còn đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành nông sản Việt Nam.
5. Kết luận
Việc đảm bảo công tác kiểm dịch động thực vật đáp ứng các tiêu chuẩn SPS của EU là yếu tố quan trọng để nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững cho ngành nông sản Việt Nam. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và các tổ chức quốc tế trong việc đầu tư vào hạ tầng kiểm dịch và nâng cao năng lực cho đội ngũ kiểm dịch viên.
Các giải pháp như đầu tư vào công nghệ hiện đại, đào tạo đội ngũ kiểm dịch viên và tăng cường hợp tác quốc tế sẽ giúp cải thiện hiệu quả công tác kiểm dịch, từ đó đảm bảo hàng nông sản Việt Nam đáp ứng các yêu cầu khắt khe từ thị trường EU và tăng cường khả năng xuất khẩu.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ Công Thương. (2020). Thông tư 11/2020/TT-BCT quy định Quy tắc xuất xứ hàng hóa trong Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh Châu Âu (EVFTA). Truy cập từ https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Thuong-mai/Thong-tu-11-2020-TT-BCT-quy-dinh-Quy-tac-xuat-xu-hang-hoa-445632.aspx, ngày 11/11/2024
2. Hiệp hội Da Giày - Túi Xách Việt Nam. (2017). Xuất khẩu da giày - Đáp ứng Quy tắc xuất xứ để tận dụng tốt Hiệp định EVFTA. Truy cập từ https://vietnambiz.vn/xuat-khau-da-giay-dap-ung-quy-tac-xuat-xu-de-tan-dung-tot-hiep-dinh-evfta-37607.htm, ngày 11/11/2024
3. Sở Công Thương Phú Yên. (2020). Tác động của Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Liên minh Châu Âu (EVFTA) đến hoạt động xuất nhập khẩu, định hướng cho doanh nghiệp Việt Nam. Truy cập từ https://soct.phuyen.gov.vn/wps/portal/Home/page/tin-hoat-dong/thuong-mai/tac_dong_hiep_dinh_thuong_mai_evfta, ngày 11/11/2024
4. Tạp chí Công Thương Điện Tử. (2020). Quy tắc xuất xứ trong EVFTA: Hiểu đúng, hưởng lợi lớn. Truy cập từ https://congthuong.vn/quy-tac-xuat-xu-trong-evfta-hieu-dung-huong-loi-lon-154024.html, ngày 11/11/2024
5. Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng. (2020). Tóm lược về Hàng rào kỹ thuật (TBT) trong Hiệp định EVFTA. Truy cập từ https://tcvn.gov.vn/tom-luoc-ve-hang-rao-ky-thuat-trong-hiep-dinh-evfta/, ngày 11/11/2024
6. Vụ Chính sách Thương mại đa biên, Bộ Công Thương. (2020). Các cam kết chính trong Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA). Truy cập từ https://vntr.moit.gov.vn/vi/fta/31/2, ngày 11/11/2024