Vào cuối năm 2024, theo báo cáo TN/C/M/49, phiên họp thứ 49 của Ủy ban Đàm phán Thương mại (CNC) đã diễn ra tại Trung tâm William Rappard, trụ sở WTO tại Geneva, với sự tham gia của các thành viên WTO và được chủ trì bởi Tổng Giám đốc WTO, bà Ngozi Okonjo-Iweala. Phiên họp tập trung vào việc thúc đẩy các tiến triển trong các lĩnh vực đàm phán, đặc biệt là nông nghiệp - một lĩnh vực quan trọng nhưng tồn tại nhiều tranh cãi và bế tắc trong hơn hai thập kỷ qua.
Phát biểu khai mạc, bà Ngozi Okonjo-Iweala nhấn mạnh vai trò của nông nghiệp trong việc giải quyết các vấn đề toàn cầu như an ninh lương thực, ứng phó với biến đổi khí hậu và thúc đẩy phát triển bền vững. Tuy nhiên, bà cũng thẳng thắn chỉ ra rằng các đàm phán về nông nghiệp tại WTO đã không đạt được tiến triển đáng kể kể từ khi được khởi xướng trong Vòng đàm phán Doha vào năm 2001. Để phá vỡ thế bế tắc, các thành viên cần cam kết chính trị mạnh mẽ và đổi mới cách tiếp cận nhằm tìm ra giải pháp hài hòa lợi ích giữa các nước phát triển và đang phát triển.
Tại phiên họp, Đại sứ Alparslan Acarsoy của Thổ Nhĩ Kỳ - Chủ tịch Phiên họp Đặc biệt của Ủy ban Nông nghiệp - đã trình bày một số sáng kiến nhằm thúc đẩy tiến trình đàm phán. Đầu tiên, các cuộc thảo luận theo nhóm nhỏ được khuyến khích nhằm xử lý các vấn đề kỹ thuật chi tiết, như hỗ trợ nội địa và hạn chế xuất khẩu nông sản. Đây là những vấn đề có tác động lớn đến thương mại toàn cầu nhưng vẫn còn nhiều khác biệt trong quan điểm của các thành viên. Tiếp theo, việc triển khai các "người điều phối trung lập" để dẫn dắt và kết nối các bên trong đàm phán cũng được đề xuất. Cách tiếp cận này nhằm đảm bảo tính minh bạch, thúc đẩy lòng tin và đảm bảo tất cả các bên liên quan đều được lắng nghe.
Ngoài ra, các đại biểu đã đưa ra lộ trình cụ thể hướng tới Hội nghị Bộ trưởng WTO lần thứ 14 (CM14), dự kiến diễn ra tại Cameroon vào năm 2026. Lộ trình này bao gồm các mốc quan trọng, như hoàn thiện cam kết về hỗ trợ nội địa, xây dựng quy định về hạn chế xuất khẩu, và triển khai các cơ chế đặc biệt cho các nước đang phát triển. Bà Ngozi Okonjo-Iweala nhấn mạnh rằng CM14 là cơ hội quan trọng để đạt được bước tiến đáng kể trong lĩnh vực nông nghiệp, đồng thời là dịp để khẳng định cam kết của WTO trong việc thúc đẩy thương mại công bằng và bền vững.
Về phía Việt Nam, là một trong những quốc gia phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu nông sản, việc tham gia tích cực vào các cuộc đàm phán nông nghiệp tại WTO là cơ hội quan trọng để bảo vệ lợi ích quốc gia. Việt Nam cần thúc đẩy các sáng kiến nhằm giảm bớt rào cản thương mại đối với các mặt hàng nông sản chủ lực như gạo, cà phê, và thủy sản. Đồng thời, cần phối hợp chặt chẽ với các nước đang phát triển khác để đảm bảo rằng các quy định mới về hỗ trợ nội địa và hạn chế xuất khẩu không gây bất lợi cho năng lực cạnh tranh của các quốc gia này.
Phiên họp cũng mở ra cơ hội để Việt Nam tiếp tục học hỏi kinh nghiệm quốc tế, nâng cao năng lực đàm phán và xây dựng lòng tin với các đối tác. Trong bối cảnh thị trường toàn cầu ngày càng biến động, việc củng cố các cam kết quốc tế trong lĩnh vực nông nghiệp sẽ giúp Việt Nam không chỉ duy trì vị thế của mình trong chuỗi cung ứng nông sản mà còn góp phần xây dựng một hệ thống thương mại toàn cầu minh bạch và bền vững hơn
ThS. Đỗ Tuấn Hải
Trung tâm tham vấn WTO và FTAs - VIOIT