Ngày 9/9/2025, Ban Thư ký Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) công bố biên bản TN/C/M/52 về phiên họp chính thức lần thứ 52 của Ủy ban Đàm phán Thương mại (TNC) diễn ra ngày 15/7/2025 tại Geneva dưới sự chủ trì của Tổng Giám đốc Ngozi Okonjo-Iweala. Phiên họp tập trung đánh giá tiến độ chuẩn bị cho Hội nghị Bộ trưởng lần thứ 14 (MC14), dự kiến tổ chức tại Yaoundé, Cameroon, vào năm 2026. Nội dung thảo luận bao trùm nhiều lĩnh vực then chốt, bao gồm nông nghiệp, trợ cấp nghề cá, phát triển, dịch vụ, thương mại điện tử và chương trình cải cách toàn diện WTO.
Về nông nghiệp, báo cáo của Chủ tịch Ủy ban Nông nghiệp trong phiên họp đặc biệt (CoA SS) nhấn mạnh tiến triển còn rất hạn chế, chu yếu do các bất đồng kéo dài liên quan tới tiếp cận thị trường, hỗ trợ trong nước, kho dự trữ lương thực công (PSH) và cơ chế tự vệ đặc biệt (SSM). Một số thành viên đề nghị MC14 nên tập trung vào đảm bảo an ninh lương thực và hỗ trợ nhóm nước dễ bị tổn thương, trong khi các nhóm khác tiếp tục thúc đẩy một gói giải pháp toàn diện.
Vấn đề về giảm trợ cấp bông tiếp tục thu hút sự chú ý, đặc biệt với đề xuất của nhóm C-4 kêu gọi công nhận bông là lĩnh vực ưu tiên riêng biệt trong đàm phán nông nghiệp. Trong bối cảnh khác biệt quan điểm còn sâu sắc, nhiều ý kiến kêu gọi ít nhất MC14 cần đưa ra một tuyên bố chính trị mạnh mẽ, tái khẳng định cam kết duy trì và thúc đẩy đàm phán nông nghiệp sau MC14.
Về trợ cấp nghề cá, báo cáo của Chủ tịch Nhóm đàm phán về Quy tắc (NGR) cho thấy tiến trình đàm phán bổ sung về chống trợ cấp dẫn đến khai thác quá mức và công suất dư thừa (OCOF) đang bế tắc. Mặc dù văn bản TN/RL/W/285 được nhiều nhóm thành viên như ACP, CARICOM và Nhóm Thái Bình Dương coi là cơ sở tham chiếu phù hợp, song chưa đạt được đồng thuận chung. Trong khi đó, , Hiệp định Trợ cấp nghề cá (AFS) chỉ còn chờ thêm một số văn kiện phê chuẩn cuối cùng và được kỳ vọng sẽ có hiệu lực trước MC14. Nhiều nước nhấn mạnh việc triển khai thực thi và vận hành Quỹ Nghề cá sẽ là những bước đi quan trọng nhăm xây dựng và củng cố niềm tin. Tổng Giám đốc WTO kêu gọi các thành viên nhanh chóng hoàn tất phê chuẩn, đồng thời gợi ý khả năng tạm hoãn đàm phán bổ sung cho đến khi xuất hiện tín hiệu rõ ràng hơn về quyết tâm chính trị.
Trong lĩnh vực phát triển, nhóm G90 tiếp tục thúc đẩy các đề xuất về đối xử đặc biệt và khác biệt (S&DT) tập trung vào các lĩnh vực then chốt như Hiệp định SPS, TBT và Điều 66.2 TRIPS về chuyển giao công nghệ cho các nước kém phát triển nhất (LDC). Một số phiên thảo luận chuyên đề đã được tổ chức, song tiến độ còn hạn chế. Các nhóm LDC, ACP và châu Phi đều nhấn mạnh tầm quan trọng của MC14 đối với lợi ích phát triển, đồng thời kêu gọi một “gói châu Phi” với trọng tâm là an ninh lương thực, không gian chính sách và công nghiệp hóa. Cải cách WTO được coi là ưu tiên hàng đầu. Nhiều nước bày tỏ ủng hộ tiến trình cải cách theo ba trụ cột do Điều phối viên Ølberg đề xuất, bao gồm cải thiện quản trị, cập nhật hệ thống quy tắc và thiết lập các công cụ đàm phán mới. Tuy nhiên, sự chia rẽ về cơ chế ra quyết định dựa trên đồng thuận vẫn là vấn đề gai góc, đặt ra yêu cầu cần tìm kiếm giải pháp dung hòa trước MC14.
Tại cuộc họp, phái đoàn Việt Nam, tái khẳng định cam kết mạnh mẽ đối với hệ thống thương mại đa biên dựa trên luật lệ. Việt Nam nhấn mạnh ưu tiên hàng đầu là bảo đảm Hiệp định Trợ cấp nghề cá sớm có hiệu lực sớm và thúc đẩy đàm phán bổ sung, đồng thời coi nông nghiệp và cải cách cơ chế giải quyết tranh chấp là trọng tâm để MC14 đạt được kết quả thực chất. Việt Nam thông báo tiến trình phê chuẩn AFS trong nước đang ở giai đoạn cuối, sẵn sàng đóng góp để đưa hiệp định vào hiệu lực. Ngoài ra, Việt Nam bày tỏ ủng hộ tiếp tục cải cách WTO theo hướng cân bằng, bao trùm và thực chất, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp và phát triển, nhằm bảo vệ lợi ích của các nước đang phát triển và tăng cường vị thế của WTO trong bối cảnh toàn cầu nhiều biến động.
ThS. Đỗ Tuấn Hải
Phòng Tham vấn hội nhập - VIOIT