Ngày 7 tháng 5 năm 2025 vừa qua tại văn bản số G/TBT/N/VNM/347/Add.1, Việt Nam đã gửi thông báo bổ sung tới Ủy ban Các Rào cản Kỹ thuật trong Thương mại (TBT) của WTO về việc ban hành dự thảo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 18:2025/BKHCN đối với khí thiên nhiên thương phẩm. Văn bản này nhằm thiết lập hệ thống chỉ tiêu kỹ thuật, phương pháp thử và yêu cầu quản lý đối với các sản phẩm khí thiên nhiên bao gồm khí đường ống (PNG), khí nén (CNG) và khí hóa lỏng (LNG), từ đó tăng cường kiểm soát chất lượng, đảm bảo an toàn sử dụng và bảo vệ môi trường theo hướng hội nhập với tiêu chuẩn quốc tế.
Dự thảo QCVN 18:2025/BKHCN xác định rõ phạm vi áp dụng đối với tất cả các tổ chức, cá nhân có hoạt động liên quan đến sản xuất, kinh doanh, chế biến, pha chế, nhập khẩu và phân phối khí thiên nhiên thương phẩm tại Việt Nam. Khí thiên nhiên được phân loại thành ba hình thái vật lý là PNG, CNG và LNG - mỗi loại có đặc điểm vận chuyển, lưu trữ và sử dụng riêng biệt, đòi hỏi những tiêu chí kỹ thuật đặc thù để đảm bảo an toàn và hiệu suất vận hành.
Về mặt kỹ thuật, dự thảo quy định chi tiết các chỉ tiêu như nhiệt trị toàn phần, hàm lượng lưu huỳnh, hydro sulfua, nước, nitơ, oxy, dầu máy nén, tạp chất dạng hạt, điểm sương nước và chỉ số metan tính toán. Các mức giới hạn kỹ thuật này được trích dẫn từ các tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) và tiêu chuẩn quốc tế như ISO, ASTM, đảm bảo tính tương thích toàn cầu trong đánh giá chất lượng khí thương phẩm. Đặc biệt, khí thiên nhiên dùng làm nhiên liệu cho giao thông đường bộ và đường thủy phải đáp ứng thêm các chỉ số về an toàn cháy nổ, phát thải và không gây hại cho máy móc.
Bên cạnh đó, dự thảo nhấn mạnh đến việc lấy mẫu và thử nghiệm khí theo phương pháp quốc tế tiên tiến. Các tổ chức chứng nhận, giám định, thử nghiệm phải có năng lực theo tiêu chuẩn ISO/IEC 17025 và được công nhận trong các khuôn khổ như ILAC, APAC (ILAC - International Laboratory Accreditation Cooperation là tổ chức công nhận phòng thí nghiệm quốc tế, APAC là tổ chức hợp tác khu vực được thừa nhận bởi Diễn đàn công nhận quốc tế - International Accreditation Forum, viết tắt là IAF và tổ chức Hợp tác công nhận phòng thí nghiệm quốc tế ILAC). Đây là điều kiện bắt buộc nhằm đảm bảo kết quả thử nghiệm có độ tin cậy cao, phục vụ cho công bố hợp quy trong nước và kiểm tra chất lượng hàng hóa nhập khẩu.
Về quản lý, QCVN 18:2025/BKHCN quy định khí thiên nhiên sản xuất trong nước phải được công bố hợp quy trước khi đưa ra lưu thông. Khí nhập khẩu (đặc biệt là LNG và CNG) phải được kiểm tra chất lượng nhà nước trước khi phân phối tại thị trường Việt Nam. Việc công bố hợp quy dựa trên các phương thức đánh giá sự phù hợp như Phương thức 5 (đánh giá quá trình sản xuất và thử nghiệm mẫu điển hình) hoặc Phương thức 7 (đánh giá từng lô hàng nhập khẩu). Tùy theo quy mô và tính ổn định của quá trình sản xuất, các cơ sở có thể lựa chọn phương thức phù hợp.
Một nội dung đáng chú ý trong quy chuẩn là yêu cầu bổ sung chất tạo mùi vào khí thiên nhiên nhằm hỗ trợ phát hiện rò rỉ trong quá trình sử dụng. Trường hợp không áp dụng chất tạo mùi (ví dụ trong công nghiệp hoặc kho chứa lớn), các cơ sở phải lắp đặt thiết bị phát hiện rò rỉ như đầu dò khí, đầu dò nhiệt hoặc hệ thống cảnh báo tự động theo quy định tại TCVN 12549:2019.
Việc ban hành dự thảo QCVN 18:2025/BKHCN thể hiện bước đi chiến lược của Việt Nam nhằm thiết lập hành lang pháp lý rõ ràng, thống nhất trong quản lý khí thiên nhiên thương phẩm - một trong những nguồn năng lượng chuyển tiếp quan trọng trong quá trình phát triển nền kinh tế carbon thấp. Đồng thời, động thái này góp phần củng cố niềm tin thị trường, tạo thuận lợi cho các nhà đầu tư, doanh nghiệp và đối tác quốc tế khi tham gia vào thị trường khí thiên nhiên Việt Nam.
ThS. Nguyễn Diệu Thúy
Phòng Tham vấn hội nhập - VIOIT