Vừa qua, vào ngày 22 tháng 10 năm 2024, tại “Hội thảo APEC về Thúc đẩy năng lượng sinh khối cho phát triển nông thôn và vùng sâu, vùng xa” do Ban thư ký Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) cùng Bộ Công Thương Việt Nam phối hợp tổ chức, hai diễn giả TS. Terry Surles đến từ Hoa Kỳ và TS. Zhang Maolong từ Trung Quốc đã trình bày những góc nhìn về thách thức và cơ hội đối với việc phát triển năng lượng sinh khối. Cả hai đều nhấn mạnh rằng năng lượng sinh khối có tiềm năng lớn trong việc giảm thiểu phát thải khí nhà kính và cung cấp nguồn năng lượng sạch, góp phần bảo vệ môi trường xanh, sức khỏe con người. Bên cạnh đó cũng có vẫn còn nhiều trở ngại cần phải vượt qua.
TS. Surles và TS. Zhang trình bày tham luận tại hội thảo ngày 22/10/2024
TS. Terry Surles từ Viện Năng lượng Tự nhiên Hawaii đã tập trung vào những trở ngại chính trong phát triển năng lượng sinh khối tại Hoa Kỳ. Ông nhấn mạnh rằng vấn đề tài chính là một trong những rào cản lớn nhất. Hầu hết nguồn tài trợ từ Bộ Năng lượng Hoa Kỳ (DOE) hiện đang tập trung vào phát triển nhiên liệu sinh học thay vì sản xuất điện từ sinh khối. Điều này dẫn đến sự thiếu hụt nguồn vốn cho các dự án phát triển công nghệ sinh khối liên quan đến sản xuất điện.
Một trong những thách thức lớn nhất mà TS. Surles đề cập là chi phí cao trong việc vận chuyển nhiên liệu sinh khối có mật độ năng lượng thấp. Chi phí vận hành và bảo trì của các hệ thống sinh khối cũng cao hơn nhiều so với các hệ thống năng lượng biến đổi khác. Ngoài ra, năng lượng sinh khối cũng đối mặt với những vấn đề về chuỗi cung ứng, đặc biệt là việc thiếu các nguyên liệu quan trọng và các hệ thống công nghệ mới như khí hóa sinh khối hoặc công nghệ polymer nhiệt chưa được đầu tư đúng mức.
TS. Surles cũng chỉ ra một số thách thức trong việc sử dụng sinh khối để giải quyết các vấn đề liên quan đến phát thải khí nhà kính (GHG). Mặc dù sinh khối có thể giảm phát thải CO2 so với than, nhưng lợi ích ròng chỉ có thể đạt được trong tương lai xa do quá trình sản xuất sinh khối hiện tại vẫn tạo ra lượng phát thải đáng kể. Ví dụ, nghiên cứu từ Học viện Năng lượng Tự nhiên Hawaii cho thấy rằng phát thải CO2 từ chuỗi cung ứng sinh khối có thể dao động từ 3 đến 242 g CO2 eq/kWh, tùy thuộc vào quy mô và loại hình công nghệ được sử dụng.
TS. Zhang Maolong từ Viện Công nghệ Môi trường Huaneng Dương Tử, Trung Quốc, đã trình bày về tiềm năng phát triển năng lượng sinh khối tại Trung Quốc. Theo TS. Zhang, Trung Quốc có nguồn tài nguyên sinh khối phong phú, bao gồm các phụ phẩm từ nông nghiệp và lâm nghiệp, nhưng phân bố không đồng đều giữa các tỉnh. Sự khác biệt về thành phần và tính chất của sinh khối đã dẫn đến những khó khăn trong việc quản lý và khai thác hiệu quả các nguồn tài nguyên này.
Một trong những thách thức mà TS. Zhang chỉ ra là tính không ổn định trong cung cấp sinh khối do các yếu tố mùa vụ. Nhiều thiết bị sử dụng sinh khối cũng có chi phí cao, làm tăng giá thành sản xuất năng lượng sinh khối. Ngoài ra, việc phát triển công nghệ trong lĩnh vực này tại Trung Quốc vẫn phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu các thiết bị cốt lõi, đặc biệt là trong sản xuất điện từ sinh khối nông nghiệp và lâm nghiệp.
TS. Zhang cũng thảo luận về lợi ích môi trường của năng lượng sinh khối. Ông nhấn mạnh rằng, sinh khối có thể cung cấp năng lượng rẻ và giảm các nguy cơ môi trường liên quan đến xử lý chất thải đô thị. Ví dụ, việc sử dụng sinh khối có thể giúp giảm thiểu phát thải lưu huỳnh, mang lại các nguồn nhiên liệu carbon trung tính và đóng góp vào mục tiêu giảm thiểu khí nhà kính.
TS. Zhang đề xuất rằng hợp tác công - tư là rất quan trọng trong việc phát triển năng lượng sinh khối tại Trung Quốc. Ông khuyến nghị cần có sự hỗ trợ nhiều hơn từ phía nhà nước để đầu tư vào các công nghệ sản xuất điện từ sinh khối và phát triển các mô hình kinh tế sinh khối bền vững. Ngoài ra, TS. Zhang nhấn mạnh rằng giảm chi phí sản xuất và tối ưu hóa quy trình thu gom sinh khối sẽ là yếu tố quyết định để tăng cường khả năng cạnh tranh của năng lượng sinh khối trên thị trường năng lượng
Phần trình bày của hai diễn giả từ Hoa Kỳ và Trung Quốc đã cung cấp những góc nhìn rõ ràng về các cơ hội và thách thức trong phát triển năng lượng sinh khối. Tại Hoa Kỳ, các thách thức về tài chính và chi phí vận hành cao đang kìm hãm sự phát triển của công nghệ sinh khối, trong khi tại Trung Quốc, tiềm năng sinh khối là rất lớn nhưng vẫn đối mặt với nhiều thách thức về công nghệ và quản lý.
Cả hai diễn giả đều đồng ý rằng sự can thiệp của Chính phủ là cần thiết để thúc đẩy phát triển năng lượng sinh khối bền vững, đồng thời đề xuất các giải pháp như đầu tư vào công nghệ mới, tối ưu hóa chuỗi cung ứng và phát triển các mô hình hợp tác công - tư. Trong bối cảnh này, năng lượng sinh khối hứa hẹn sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc giúp các nền kinh tế APEC đạt được mục tiêu về năng lượng sạch và bền vững.
ThS. Nguyễn Diệu Thuý
Trung tâm tham vấn WTO và FTAs - VIOIT