Ngày 02 tháng 7 năm 2024, Ủy ban Hiệp định thương mại khu vực (CRTA) của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đã tổ chức phiên họp lần thứ 110 để đánh giá và xem xét các hiệp định thương mại khu vực (RTA). Cuộc họp này đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo các hiệp định thương mại khu vực không chỉ thúc đẩy thương mại giữa các quốc gia liên quan mà còn tuân thủ các nguyên tắc của WTO, đảm bảo tính minh bạch, công bằng và không gây ra những rào cản thương mại không cần thiết đối với các quốc gia ngoài khu vực.
Phiên họp lần này của CRTA tập trung vào việc xem xét các hiệp định thương mại khu vực mới được thông báo, bao gồm các hiệp định giữa ASEAN và Israel, Hàn Quốc và New Zealand, Kazakhstan và Serbia, cùng nhiều hiệp định khác. Đây là các hiệp định quan trọng có tiềm năng lớn trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và thương mại cho các quốc gia liên quan.
Mục tiêu chính của phiên họp là đánh giá tính phù hợp của các hiệp định này với các quy tắc của WTO, đặc biệt là Điều XXIV của Hiệp định chung về thuế quan và thương mại (GATT) 1994 và Điều V của Hiệp định chung về thương mại dịch vụ (GATS). Các quy tắc này yêu cầu các hiệp định thương mại khu vực phải hướng tới việc tạo thuận lợi cho thương mại giữa các bên ký kết mà không gây ra những cản trở mới đối với thương mại quốc tế.
Một trong những thách thức lớn mà CRTA phải đối mặt trong quá trình đánh giá các hiệp định thương mại khu vực là sự đa dạng về nội dung và phạm vi của các hiệp định này. Mỗi hiệp định có những điều khoản và cam kết riêng, phù hợp với tình hình kinh tế và chính sách thương mại của các quốc gia ký kết. Điều này đòi hỏi CRTA phải có một cách tiếp cận linh hoạt nhưng vẫn đảm bảo tuân thủ các quy tắc chung của WTO.
Một điểm mới đáng chú ý trong phiên họp lần này là việc CRTA đã quyết định triển khai một số cải tiến trong quy trình đánh giá và xem xét các hiệp định thương mại khu vực. Đặc biệt, CRTA đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường tính minh bạch trong quá trình này. Một trong những sáng kiến cải tiến là việc tích hợp tóm tắt điều hành (executive summary) vào các bản trình bày thực tế (factual presentation) của các hiệp định. Điều này nhằm giúp các thành viên WTO có được cái nhìn tổng quan nhanh chóng và dễ hiểu về nội dung và tác động của các hiệp định, từ đó đưa ra các quyết định một cách hiệu quả hơn.
Ngoài ra, CRTA cũng thảo luận về việc tổ chức các phiên họp chuyên đề (thematic sessions) trong các cuộc họp tương lai, nhằm tập trung vào những vấn đề cụ thể và nổi bật trong thương mại khu vực. Các phiên họp này dự kiến sẽ giúp các thành viên WTO có cơ hội thảo luận sâu hơn về những vấn đề quan trọng và chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn từ các hiệp định thương mại khu vực khác nhau.
Phiên họp lần thứ 110 của CRTA đã khép lại với nhiều kết luận quan trọng và định hướng rõ ràng cho tương lai của việc quản lý và giám sát các hiệp định thương mại khu vực. Các hiệp định thương mại khu vực tiếp tục là một công cụ quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và thương mại toàn cầu. Tuy nhiên, để đảm bảo các hiệp định này đóng góp tích cực vào hệ thống thương mại đa phương, cần phải có sự giám sát chặt chẽ và sự tuân thủ nghiêm ngặt các quy tắc của WTO.
CRTA sẽ tiếp tục đóng vai trò then chốt trong việc đánh giá và theo dõi các hiệp định thương mại khu vực, đồng thời thúc đẩy sự cải tiến và đổi mới trong quá trình này. Với sự nỗ lực của các thành viên WTO và sự hợp tác chặt chẽ giữa các quốc gia, hệ thống thương mại toàn cầu sẽ tiếp tục phát triển theo hướng công bằng, minh bạch và bền vững, đáp ứng được những thách thức và cơ hội của thế kỷ 21.
TS. Trịnh Quốc Vinh
Trung tâm tham vấn WTO và FTAs - VIOIT