Ủy ban cấp phép nhập khẩu của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đã tổ chức cuộc họp chính thức lần thứ 61 tại Geneva, dưới sự chủ trì của bà Tyesha Turner, đại diện Jamaica, chủ tịch Ủy ban. Cuộc họp diễn ra trong bối cảnh đặc biệt, khi cộng đồng WTO cùng kỷ niệm 30 năm kể từ khi Hiệp định về Thủ tục Cấp phép Nhập khẩu được thiết lập, đánh dấu những đóng góp quan trọng của hiệp định này đối với việc tăng cường tính minh bạch và khả năng dự báo trong hệ thống thương mại đa phương. Mở đầu cuộc họp, đại diện Ban Thư ký WTO đã trình bày tổng quan lịch sử hoạt động của Ủy ban, kết hợp trình chiếu video chia sẻ từ các cựu Chủ tịch, nhằm tôn vinh những thành tựu nổi bật như cơ sở dữ liệu và cổng thông tin điện tử về cấp phép nhập khẩu. Một chuỗi bài viết truyền thông về tác động và vai trò của hiệp định cũng được WTO triển khai trên mạng xã hội kể từ thời điểm này.
Về nội dung làm việc, Ủy ban đã xem xét tình hình tuân thủ nghĩa vụ thông báo của các thành viên theo Hiệp định. Kể từ cuộc họp trước, tổng cộng 38 thông báo đã được gửi đến Ban Thư ký WTO, trong đó có 18 thông báo về các quy định cấp phép nhập khẩu mới hoặc sửa đổi (theo các điều khoản 1.4 (a), 5.1 - 5.4, 8.2 (b) và 19 thông báo trả lời bảng câu hỏi thường niên theo Điều 7.3. Chủ tịch bày tỏ quan ngại khi vẫn còn 21 thành viên chưa bao giờ thực hiện nghĩa vụ trả lời bảng câu hỏi thường niên kể từ khi gia nhập WTO và 13 thành viên chưa từng có thông báo nào theo hiệp định. Báo cáo từ Hội đồng Thương mại Hàng hóa cho thấy tỷ lệ tuân thủ với nghĩa vụ thông báo một lần theo Điều 5.1–5.4 hiện vẫn chỉ đạt 47,4%, một trong những mức thấp nhất trong các hiệp định WTO. Tuy nhiên, khi xét đến việc nhiều thành viên thông báo cùng lúc nhiều điều khoản theo mẫu G/LIC/28, tỷ lệ thực tế của các thành viên từng gửi ít nhất một thông báo theo nhóm điều khoản này thực tế lên tới hơn 85%. Ngược lại, nghĩa vụ định kỳ theo Điều 7.3 tiếp tục ở mức thấp đáng báo động - chỉ đạt 29,5%. Để khắc phục tình trạng này, Ban Thư ký WTO cho biết sẽ tiếp tục tổ chức các hoạt động đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật, trong đó Hội thảo về Cấp phép nhập khẩu và Thông báo dự kiến tổ chức tại Geneva vào tháng 9/2025, tùy điều kiện ngân sách. Cuộc họp không chính thức tiếp theo của Ủy ban dự kiến diễn ra vào tháng 7/2025 nhằm thảo luận chuyên sâu hơn về việc cải thiện chất lượng và tỷ lệ thông báo.
Bên cạnh đó, các quan ngại thương mại cụ thể cũng được nhiều thành viên nêu ra tại cuộc họp. Indonesia tiếp tục là tâm điểm với hàng loạt chính sách bị phản ánh là gây hạn chế thương mại, đặc biệt là cơ chế "Cân đối hàng hóa" (Commodity Balance Mechanism). Cơ chế này bị các đối tác như EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc, New Zealand và Australia chỉ trích vì thiếu minh bạch, gây trì hoãn cấp phép và áp dụng định lượng nhập khẩu một cách tuỳ tiện. Indonesia khẳng định đây là một nỗ lực cải cách nhằm đơn giản hoá thủ tục, phòng chống tham nhũng và nâng cao tính dự báo trong thương mại, đồng thời cam kết cơ chế này không nhằm tạo rào cản thương mại. Tuy vậy, các thành viên đề nghị Indonesia sớm thông báo cơ chế này lên WTO và cung cấp thêm thông tin chi tiết về cách tính hạn ngạch và phân bổ theo nước xuất khẩu.
Ấn Độ cũng là quốc gia nhận nhiều phản ánh tại cuộc họp, liên quan đến các quy định cấp phép nhập khẩu đối với gỗ công nghiệp, lốp xe, sợi viscose, thiết bị điện tử và sản phẩm cơ khí. Nhật Bản, Hoa Kỳ, Trung Quốc và nhiều thành viên khác bày tỏ lo ngại về việc thiếu tiêu chí rõ ràng trong cấp phép, không công khai thời gian xử lý hồ sơ và thiếu minh bạch trong hệ thống cấp hạn ngạch. Ấn Độ khẳng định các biện pháp hiện hành đều tuân thủ các quy định của WTO và sẽ tiếp tục cập nhật tiến độ triển khai tới Ủy ban.
Ngoài ra, Vương quốc Anh và Hoa Kỳ tiếp tục nêu quan ngại về các thủ tục đăng ký nhập khẩu thực phẩm và đồ uống tại Indonesia, đặc biệt là đối với doanh nghiệp xuất khẩu sữa và thịt. Mông Cổ cũng bị chỉ trích vì các yêu cầu cấp phép nhập khẩu đối với đồ uống có cồn bị cho là thiếu minh bạch, ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp nước ngoài. Thổ Nhĩ Kỳ bị Ấn Độ phản ánh về việc sử dụng chứng nhận giám sát nhập khẩu như một hình thức giấy phép, áp dụng mức giá trị hải quan quá cao, có thể tạo rào cản bất hợp lý đối với xe máy phân khối lớn nhập khẩu.
Chủ tịch cuộc họp nhấn mạnh rằng việc nâng cao minh bạch thông qua thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thông báo sẽ tiếp tục là trọng tâm trong hoạt động của Ủy ban thời gian tới./.
ThS. Đỗ Tuấn Hải
Phòng Tham vấn hội nhập - VIOIT