Theo nghĩa vụ thực hiện cam kết trong Hiệp định về Trợ cấp và Biện pháp đối kháng (Agreement on Subsidies and Countervailing Measures - ASCM) thuộc khuôn khổ Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), Việt Nam đã gửi Báo cáo bán niên số hiệu G/SCM/N/436/VNM đến Ủy ban về Trợ cấp và Các biện pháp đối kháng của WTO vào ngày 25 tháng 7 năm 2025. Báo cáo này phản ánh tình hình triển khai các biện pháp chống trợ cấp từ ngày 1 tháng 1 đến ngày 30 tháng 6 năm 2025, bao gồm các cuộc điều tra mới, rà soát đang thực hiện, cũng như các biện pháp còn hiệu lực hoặc đã chấm dứt trong kỳ báo cáo.
Một trong những điểm nổi bật từ báo cáo là trong nửa đầu năm 2025, Việt Nam không khởi xướng bất kỳ cuộc điều tra chống trợ cấp mới nào đối với hàng hóa nhập khẩu từ các quốc gia khác. Theo bảng thống kê "Original Investigations", dòng thông tin liên quan ghi rõ “NIL”, đồng nghĩa với việc không có vụ việc điều tra mới được khởi xướng trong thời gian này. Điều này phản ánh sự ổn định nhất định trong thương mại và tình hình nhập khẩu của Việt Nam, cũng như hiệu quả từ các biện pháp đã được triển khai từ trước đó nhằm bảo vệ ngành sản xuất trong nước.
Mặc dù không có cuộc điều tra mới, Việt Nam tiếp tục thực hiện một cuộc rà soát cuối kỳ (sunset review) đối với biện pháp chống trợ cấp áp dụng đối với sản phẩm đường mía có xuất xứ từ Thái Lan. Cuộc rà soát này được khởi xướng vào ngày 13 tháng 6 năm 2025, mang mã vụ việc AS01-THA, liên quan đến các dòng thuế áp dụng cho mặt hàng đường mía thuộc các mã HS 6 số: 1701.13, 1701.14, 1701.91, 1701.99 và 1702.90. Việc tiến hành rà soát cuối kỳ thể hiện sự tuân thủ quy định tại Điều 21.3 của Hiệp định ASCM, đồng thời bảo đảm cơ sở pháp lý để xác định tính cần thiết trong việc duy trì các biện pháp phòng vệ thương mại trong giai đoạn tiếp theo.
Trước đó, kể từ ngày 16 tháng 6 năm 2021, Việt Nam đã áp dụng thuế chống trợ cấp đối với sản phẩm đường mía nhập khẩu từ Thái Lan trên cơ sở kết luận điều tra của vụ việc AS01-THA, được ban hành theo Quyết định số 1578/QĐ-BCT ngày 15 tháng 6 năm 2021 của Bộ Công Thương. Đây là lần đầu tiên Việt Nam chính thức áp dụng một biện pháp chống trợ cấp toàn diện theo đúng quy trình và chuẩn mực quốc tế, đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc nâng cao năng lực sử dụng công cụ phòng vệ thương mại.
Tuy nhiên, trong quá trình triển khai biện pháp, cơ quan điều tra phát hiện dấu hiệu lẩn tránh biện pháp thương mại từ một số quốc gia khác trong khu vực ASEAN. Do đó, vào ngày 01 tháng 8 năm 2022, Bộ Công Thương đã ban hành Quyết định số 1514/QĐ-BCT về áp dụng biện pháp chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại đối với một số sản phẩm đường mía, cho phép mở rộng phạm vi áp dụng thuế chống trợ cấp sang một loạt quốc gia gồm: Campuchia (mã vụ AC02.AS01-KHM), Indonesia (AC02.AS01-IDN), Lào (AC02.AS01-LAO), Malaysia (AC02.AS01-MYS) và Myanmar (AC02.AS01-MMR). Các quyết định mở rộng này đều chính thức có hiệu lực từ ngày 08 tháng 8 năm 2022. Như vậy, cùng với Thái Lan, đến nay Việt Nam đã thực hiện áp dụng biện pháp chống trợ cấp đối với đường mía nhập khẩu từ 6 quốc gia ASEAN, nhằm bảo vệ thị phần và năng lực cạnh tranh của ngành mía đường trong nước trước sự biến động về giá và trợ cấp từ nước ngoài.
Một điểm quan trọng trong báo cáo là không có bất kỳ biện pháp chống trợ cấp nào bị chấm dứt trong kỳ báo cáo, thể hiện ở mục "Termination of Measures" ghi nhận là "NIL". Điều này phản ánh sự ổn định trong thực thi và giám sát các biện pháp đã được áp dụng, đồng thời cho thấy các doanh nghiệp trong nước vẫn tiếp tục đối mặt với sự cạnh tranh đáng kể từ hàng hóa nhập khẩu được trợ cấp, đặc biệt trong lĩnh vực nông sản.
Toàn bộ các báo cáo, quyết định và thông tin điều tra liên quan đều được công khai minh bạch trên Cổng thông tin điện tử của Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công Thương tại địa chỉ: https://www.trav.gov.vn. Việc duy trì hệ thống báo cáo định kỳ, cập nhật tình hình điều tra và rà soát các biện pháp chống trợ cấp không chỉ là nghĩa vụ quốc tế mà còn là công cụ quan trọng để tăng cường năng lực phản ứng chính sách, củng cố năng lực cạnh tranh của nền sản xuất trong nước trong bối cảnh hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu.
Trong bối cảnh các nước gia tăng sử dụng các biện pháp hỗ trợ xuất khẩu và trợ cấp trong các lĩnh vực nông nghiệp, thép, hóa chất và năng lượng, việc Việt Nam tăng cường năng lực phòng vệ thương mại, đặc biệt thông qua cơ chế cảnh báo sớm, theo dõi biến động nhập khẩu và huấn luyện cho doanh nghiệp về công cụ điều tra là hết sức cần thiết. Ngoài ra, sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, hiệp hội ngành hàng và cộng đồng doanh nghiệp sẽ đóng vai trò then chốt trong việc duy trì môi trường cạnh tranh lành mạnh và thúc đẩy phát triển bền vững trong thời gian tới.
ThS. Nguyễn Diệu Thúy
Phòng Tham vấn hội nhập - VIOIT