Tưởng Thị Thanh Vinh
Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách Công Thương
Tóm tắt
EVFTA tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp Châu Âu tham gia vào lĩnh vực năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời và năng lượng sinh khối, nhờ vào các ưu đãi thương mại và bảo vệ đầu tư. Việt Nam, với tiềm năng lớn về nguồn năng lượng tái tạo và nhu cầu tăng trưởng năng lượng cao, đã xây dựng lộ trình phát triển nhằm thu hút đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực này. Chính phủ Việt Nam đã cam kết tạo ra môi trường pháp lý thuận lợi thông qua việc cải cách chính sách và nâng cấp cơ sở hạ tầng. Các biện pháp như miễn giảm thuế và hỗ trợ tài chính cũng đã được đưa ra để khuyến khích các dự án năng lượng mới. Đặc biệt, Việt Nam đang hướng tới mục tiêu tăng tỷ lệ sử dụng năng lượng tái tạo trong tổng cơ cấu năng lượng quốc gia, nhằm giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và đáp ứng cam kết quốc tế về biến đổi khí hậu. Sự kết hợp giữa EVFTA và các chính sách của Việt Nam đã giúp tăng cường hợp tác quốc tế, thúc đẩy phát triển bền vững trong lĩnh vực năng lượng mới.
Từ khóa: EVFTA, EU, năng lượng mới, đầu tư, lộ trình, phát triển bền vững, năng lượng xanh.
1. Giới thiệu
(i) Mục tiêu của bài viết
Phân tích chi tiết tác động của EVFTA đối với sự phát triển năng lượng mới tại Việt Nam.
Trình bày lộ trình phát triển và các chính sách cụ thể mà Việt Nam đã triển khai và sẽ cần triển khai để thúc đẩy đầu tư từ các đối tác châu Âu vào lĩnh vực này.
(ii) Tổng quan về EVFTA
EVFTA được ký kết vào năm 2019 và có hiệu lực từ tháng 8 năm 2020, là một trong những hiệp định thương mại quan trọng nhất của Việt Nam với các đối tác kinh tế lớn.
EVFTA tạo điều kiện thuận lợi cho việc giảm thuế, mở rộng thương mại và đầu tư giữa Việt Nam và các quốc gia thành viên Liên minh Châu Âu (EU), với một trọng tâm quan trọng là lĩnh vực năng lượng mới, bao gồm năng lượng tái tạo.
(iii) Vai trò của năng lượng mới trong chiến lược phát triển kinh tế bền vững
Việt Nam đang đứng trước thách thức lớn trong việc đảm bảo an ninh năng lượng trong bối cảnh nhu cầu năng lượng gia tăng nhanh chóng.
Năng lượng mới, bao gồm năng lượng tái tạo (điện gió, điện mặt trời, năng lượng sinh khối) đóng vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển bền vững của quốc gia, giảm thiểu sự phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch và giảm phát thải khí nhà kính.
2. EVFTA và cơ hội đầu tư vào năng lượng mới tại Việt Nam
(i) Điều khoản EVFTA liên quan đến năng lượng mới
EVFTA mở ra cơ hội lớn cho việc đầu tư vào các lĩnh vực chiến lược như năng lượng tái tạo, với những điều khoản cụ thể nhằm bảo vệ và tạo điều kiện cho các nhà đầu tư từ châu Âu tham gia thị trường Việt Nam.
Các điều khoản về bảo vệ đầu tư, quyền sở hữu trí tuệ, và các cam kết về môi trường trong EVFTA khuyến khích doanh nghiệp châu Âu đầu tư vào công nghệ năng lượng sạch, tiên tiến.
(ii) Các yếu tố thúc đẩy đầu tư từ EU vào năng lượng tái tạo tại Việt Nam
Châu Âu là khu vực có nhiều quốc gia phát triển mạnh trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, với công nghệ tiên tiến trong điện gió, điện mặt trời và năng lượng sinh khối.
Chính sách của EU cũng tập trung vào việc thúc đẩy xuất khẩu công nghệ sạch và hợp tác với các đối tác như Việt Nam để đối phó với biến đổi khí hậu.
Các ưu đãi từ EVFTA giúp các doanh nghiệp châu Âu dễ dàng tiếp cận thị trường Việt Nam hơn, từ đó tăng cường đầu tư vào các dự án năng lượng tái tạo.
(iii) Tác động của EVFTA đối với các doanh nghiệp năng lượng mới tại Việt Nam
Sự gia nhập của các doanh nghiệp châu Âu với công nghệ hiện đại tạo ra cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam học hỏi, tiếp cận công nghệ tiên tiến và tăng cường hợp tác quốc tế.
EVFTA cũng thúc đẩy sự cạnh tranh lành mạnh trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, tạo áp lực lên các doanh nghiệp trong nước phải nâng cao năng lực và chất lượng hoạt động.
3. Tình hình phát triển năng lượng mới tại Việt Nam trước và sau EVFTA
(i) Phát triển năng lượng tái tạo tại Việt Nam
Trước khi EVFTA có hiệu lực, Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng kể trong phát triển năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện mặt trời và điện gió, nhưng quy mô và tốc độ phát triển vẫn còn hạn chế so với tiềm năng.
Việt Nam hiện đang phụ thuộc phần lớn vào than đá và các nguồn năng lượng hóa thạch khác, chiếm hơn 70% trong tổng sản lượng điện quốc gia.
(ii) Thách thức trước EVFTA
Các rào cản về cơ sở hạ tầng, vốn đầu tư, và chính sách pháp lý chưa đồng bộ đã làm chậm tiến độ phát triển năng lượng tái tạo trước khi EVFTA có hiệu lực.
Việt Nam thiếu công nghệ và nguồn nhân lực để khai thác tối đa tiềm năng năng lượng tái tạo, đồng thời việc thu hút đầu tư nước ngoài gặp nhiều khó khăn do môi trường đầu tư chưa đủ hấp dẫn.
(iii) Tình hình phát triển sau khi EVFTA có hiệu lực
Sau khi EVFTA có hiệu lực, dòng vốn đầu tư từ châu Âu vào các dự án năng lượng mới tại Việt Nam đã tăng mạnh, đặc biệt là trong lĩnh vực điện gió và điện mặt trời.
Sự cải thiện trong môi trường pháp lý và các điều khoản bảo vệ đầu tư giúp Việt Nam trở thành một điểm đến hấp dẫn cho các nhà đầu tư năng lượng tái tạo từ EU.
4. Lộ trình phát triển năng lượng mới tại Việt Nam nhờ EVFTA
(i) Chính sách và chiến lược phát triển năng lượng tái tạo của Chính phủ Việt Nam
Chính phủ Việt Nam đã đặt ra mục tiêu tăng tỷ lệ năng lượng tái tạo trong tổng cơ cấu năng lượng quốc gia từ 10% lên 20% vào năm 2030.
Các chính sách ưu đãi thuế, hỗ trợ tài chính và phát triển cơ sở hạ tầng cho các dự án năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện gió và điện mặt trời, đã được triển khai.
(ii) Lộ trình phát triển các dự án năng lượng mới
Giai đoạn 2021-2025: Tập trung vào việc thu hút đầu tư nước ngoài vào các dự án điện gió và điện mặt trời quy mô lớn. Đồng thời, cải thiện cơ sở hạ tầng truyền tải điện và hệ thống lưới điện thông minh để tích hợp nguồn điện từ năng lượng tái tạo.
Giai đoạn 2026-2030: Mở rộng các dự án năng lượng sinh khối và năng lượng thủy điện nhỏ, đồng thời thúc đẩy ứng dụng công nghệ lưu trữ năng lượng để tăng hiệu quả sử dụng nguồn năng lượng tái tạo.
Giai đoạn sau 2030: Tiến tới mục tiêu tự chủ về năng lượng sạch, giảm phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch và nâng cao vị thế của Việt Nam trong lĩnh vực năng lượng tái tạo tại khu vực Đông Nam Á.
(iii) Các yếu tố quyết định thành công trong lộ trình
Sự hợp tác giữa các doanh nghiệp Việt Nam và châu Âu trong việc chuyển giao công nghệ và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.
Sự cam kết của chính phủ trong việc tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư, thúc đẩy phát triển cơ sở hạ tầng, và đảm bảo tính minh bạch trong các chính sách hỗ trợ.
5. Thách thức trong quá trình phát triển năng lượng mới
(i) Thách thức về cơ sở hạ tầng
Cơ sở hạ tầng truyền tải điện của Việt Nam hiện tại chưa đủ mạnh để tích hợp lượng lớn năng lượng tái tạo vào hệ thống. Điều này gây ra nhiều khó khăn trong việc phát triển các dự án điện gió và điện mặt trời quy mô lớn.
(ii) Khó khăn trong việc thu hút vốn đầu tư
Mặc dù EVFTA tạo điều kiện thuận lợi cho việc thu hút đầu tư, các doanh nghiệp châu Âu vẫn đối mặt với rủi ro liên quan đến thủ tục hành chính phức tạp, hệ thống pháp lý chưa hoàn thiện và tình trạng thiếu minh bạch trong quá trình triển khai các dự án.
(iii) Nguồn nhân lực và công nghệ
Việt Nam hiện còn thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao có chuyên môn về năng lượng tái tạo, đặc biệt là trong các lĩnh vực kỹ thuật phức tạp như điện gió ngoài khơi.
Việc tiếp cận và chuyển giao công nghệ từ các đối tác châu Âu cũng gặp nhiều khó khăn do chi phí cao và yêu cầu về nguồn lực tài chính lớn.
6. Giải pháp để đẩy mạnh đầu tư vào năng lượng mới tại Việt Nam
(i) Cải thiện môi trường đầu tư
Chính phủ cần tiếp tục đơn giản hóa thủ tục hành chính, nâng cao tính minh bạch và khả năng dự đoán của các chính sách liên quan đến đầu tư năng lượng mới.
Các cơ quan chức năng cần có kế hoạch dài hạn và rõ ràng về chiến lược phát triển năng lượng tái tạo, giúp các nhà đầu tư có niềm tin vào thị trường.
(ii) Tăng cường hợp tác quốc tế
Việt Nam nên tiếp tục mở rộng hợp tác với các tổ chức quốc tế và các đối tác châu Âu trong việc tiếp cận công nghệ mới, chuyển giao công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực.
Hợp tác với các tổ chức tài chính quốc tế để huy động vốn và chia sẻ rủi ro cho các dự án năng lượng tái tạo quy mô lớn.
(iii) Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao
Đầu tư vào giáo dục và đào tạo chuyên sâu trong lĩnh vực kỹ thuật năng lượng mới, bao gồm điện gió, điện mặt trời và lưu trữ năng lượng, thông qua các chương trình đào tạo nghề và hợp tác với các tổ chức quốc tế.
(iv) Phát triển hệ thống lưới điện thông minh
Việt Nam cần xây dựng một hệ thống lưới điện thông minh, có khả năng quản lý tốt lượng điện từ các nguồn năng lượng tái tạo và đảm bảo sự ổn định cho hệ thống điện quốc gia.
7. Kết Luận
EVFTA đã tạo ra nhiều cơ hội lớn cho sự phát triển của ngành năng lượng tái tạo tại Việt Nam, mở ra cánh cửa thu hút đầu tư từ các đối tác châu Âu.
Tuy nhiên, để tận dụng tối đa các cơ hội này, Việt Nam cần xây dựng một lộ trình phát triển năng lượng mới rõ ràng và bền vững, giải quyết các thách thức về cơ sở hạ tầng, nhân lực và công nghệ.
Với sự hợp tác mạnh mẽ giữa Chính phủ, doanh nghiệp và các đối tác quốc tế, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành một trong những quốc gia đi đầu trong lĩnh vực năng lượng tái tạo tại khu vực Đông Nam Á, góp phần vào mục tiêu phát triển bền vững và giảm thiểu biến đổi khí hậu toàn cầu./.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ Công Thương. (2024). Các cam kết từ EVFTA: Động lực đẩy nhanh chuyển đổi số cho Việt Nam. Cổng thông tin điện tử Bộ Công Thương. Truy cập từ https://moit.gov.vn/khoa-hoc-va-cong-nghe/cac-cam-ket-tu-evfta-dong-luc-day-nhanh-chuyen-doi-so-cho-viet-nam.html
2. Bộ Tài chính. (2020). EVFTA và EVIPA - Bước triển khai quan trọng Chiến lược tổng thể về hội nhập quốc tế. Cổng thông tin điện tử Bộ Tài chính. https://mof.gov.vn/webcenter/portal/cd/pages_r/l/chi-tiet-tin-cong-doan?dDocName=MOFUCM177975
3. Tạp chí Con số Sự kiện. (2024). EVFTA sau 4 năm có hiệu lực thúc đẩy thương mại Việt Nam - EU lên tầm cao mới. https://consosukien.vn/evfta-sau-4-nam-co-hieu-luc-thuc-day-thuong-mai-viet-nam-eu-len-tam-cao-moi.htm
4. Tạp chí Tài chính. (2023). Hiệp định EVFTA và cơ hội thúc đẩy thương mại điện tử Việt Nam. https://tapchitaichinh.vn/hiep-dinh-evfta-va-co-hoi-thuc-day-thuong-mai-dien-tu-viet-nam.html
5. Trang tư liệu Thông tấn xã Việt Nam. (2023). EVFTA: Tận dụng lợi thế đưa hàng Việt vào các thị trường cao cấp. từ https://nvsk.vnanet.vn/evfta-tan-dung-loi-the-dua-hang-viet-vao-cac-thi-truong-cao-cap-1-122848.vna
6. Tạp chí Cộng sản. (2022). Hội nhập kinh tế quốc tế: Cơ hội và thách thức đối với các doanh nghiệp Việt Nam trong triển khai các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới. https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/quoc-phong-an-ninh-oi-ngoai1/-/2018/826698/hoi-nhap-kinh-te-quoc-te--co-hoi-va-thach-thuc-doi-voi-cac-doanh-nghiep-viet-nam-trong-trien-khai-cac-hiep-dinh-thuong-mai-tu-do-the-he-moi.aspx