Tạ Đức Tuân
Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương
Tóm tắt
Ngành dệt may Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn từ Hiệp định thương mại tự do giữa Liên minh Châu Âu và Việt Nam (EVFTA), nhưng cần cải tiến sản xuất theo hướng bền vững để tận dụng ưu đãi thuế quan. Những biện pháp để đạt được điều này đó là: Ứng dụng công nghệ xanh trong sản xuất; Tăng cường sử dụng năng lượng tái tạo; Sử dụng nguyên liệu xanh; Minh bạch hóa chuỗi cung ứng, truy xuất nguồn gốc; Cải thiện điều kiện lao động theo tiêu chuẩn quốc tế; Phát triển thương hiệu thời trang bền vững.
Từ khóa: EVFTA, EU, doanh nghiệp, dệt may, sản xuất, bền vững.
1. Ứng dụng công nghệ xanh trong sản xuất
Trong bối cảnh thực thi EVFTA đặt ra yêu cầu cao đối với ngành dệt may của Việt Nam về bảo vệ môi trường và phát triển bền vững, ngành dệt may Việt Nam cần ứng dụng công nghệ xanh để giảm thiểu tác động tiêu cực đến hệ sinh thái. Một trong những giải pháp quan trọng là sử dụng thuốc nhuộm sinh học, thay thế các hóa chất nhuộm truyền thống có thể gây ô nhiễm nguồn nước. Ngoài ra, doanh nghiệp có thể áp dụng công nghệ nhuộm không nước (Waterless Dyeing), giúp giảm 90% lượng nước tiêu thụ so với phương pháp nhuộm thông thường, tiết kiệm tài nguyên và đáp ứng tiêu chuẩn sản xuất xanh của EU.
Bên cạnh đó, việc tái chế vải vụn, chất thải dệt may là một xu hướng tất yếu để giảm rác thải công nghiệp, tận dụng tối đa nguyên liệu và góp phần xây dựng mô hình kinh tế tuần hoàn trong ngành dệt may. Đặc biệt, hệ thống xử lý nước thải khép kín giúp tái sử dụng nước, giảm ô nhiễm môi trường và đáp ứng quy chuẩn kỹ thuật của EU. Những cải tiến này không chỉ giúp doanh nghiệp đáp ứng tiêu chuẩn bền vững trong EVFTA mà còn tăng tính cạnh tranh, tạo lợi thế xuất khẩu vào thị trường EU.
2. Tăng cường sử dụng năng lượng tái tạo
Trong bối cảnh thực thi EVFTA, yêu cầu đặt ra đối với ngành dệt may Việt Nam là phải tuân thủ các tiêu chuẩn môi trường nghiêm ngặt, việc chuyển đổi sang sử dụng năng lượng tái tạo là giải pháp cần thiết để giảm phát thải CO₂, tiết kiệm chi phí vận hành và tăng tính cạnh tranh trên thị trường EU. Một trong những hướng đi quan trọng là sử dụng điện mặt trời và điện gió, việc này giúp giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và đáp ứng yêu cầu về phát triển bền vững. Nhiều doanh nghiệp dệt may lớn tại Việt Nam đã lắp đặt hệ thống pin năng lượng mặt trời trên mái nhà xưởng, giúp tận dụng nguồn năng lượng sạch, giảm chi phí điện sản xuất và đạt tiêu chuẩn xanh trong xuất khẩu.
Bên cạnh đó, ngành dệt may cần cải tiến hệ thống sản xuất tiết kiệm năng lượng, bao gồm tối ưu hóa quy trình vận hành máy móc, sử dụng động cơ hiệu suất cao, hệ thống đèn LED tiết kiệm điện và ứng dụng công nghệ tự động hóa để giảm lãng phí năng lượng. Việc áp dụng công nghệ điều khiển thông minh, như hệ thống giám sát năng lượng, giúp doanh nghiệp theo dõi và tối ưu hóa mức tiêu thụ điện trong từng công đoạn sản xuất.
Chuyển đổi sang sử dụng năng lượng tái tạo không chỉ giúp doanh nghiệp giảm tác động môi trường, đáp ứng tiêu chuẩn của EU, mà còn nâng cao hình ảnh thương hiệu xanh, mở rộng thị phần tại các thị trường có yêu cầu khắt khe về phát triển bền vững. Đây là một xu hướng tất yếu để ngành dệt may Việt Nam duy trì lợi thế cạnh tranh và phát triển bền vững trong dài hạn.
3. Sử dụng nguyên liệu xanh
Để đáp ứng các tiêu chuẩn bền vững và thân thiện với môi trường theo cam kết của EVFTA, ngành dệt may Việt Nam cần chuyển đổi sang nguyên liệu xanh, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và đáp ứng xu hướng tiêu dùng tại EU. Một trong những giải pháp quan trọng là ưu tiên sử dụng bông hữu cơ, vải tái chế và sợi tự nhiên như tre, đay, sợi chuối, thay thế cho các loại vải tổng hợp có nguồn gốc từ dầu mỏ. Những loại nguyên liệu này không chỉ giúp giảm lượng nước, hóa chất và thuốc bảo vệ thực vật sử dụng trong quá trình sản xuất, mà còn giúp giảm phát thải CO₂, góp phần bảo vệ môi trường.
Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần đạt được các chứng nhận quốc tế về sản xuất bền vững, đặc biệt là OEKO-TEX (chứng nhận không chứa hóa chất độc hại) và GOTS (Global Organic Textile Standard) - tiêu chuẩn toàn cầu về sợi hữu cơ và quy trình sản xuất thân thiện với môi trường. Việc đạt được những chứng nhận này giúp doanh nghiệp nâng cao uy tín thương hiệu, tạo lợi thế cạnh tranh và dễ dàng tiếp cận các chuỗi cung ứng lớn tại EU.
Ngoài ra, việc sử dụng vải tái chế cũng đang trở thành xu hướng quan trọng giúp ngành dệt may tận dụng tối đa nguyên liệu, giảm rác thải công nghiệp và tiết kiệm tài nguyên. Bằng cách chuyển đổi sang nguyên liệu bền vững, doanh nghiệp dệt may Việt Nam không chỉ tuân thủ các yêu cầu xanh của EU, mà còn góp phần phát triển bền vững và nâng cao giá trị xuất khẩu.
4. Minh bạch hóa chuỗi cung ứng, truy xuất nguồn gốc
Trong bối cảnh EVFTA yêu cầu doanh nghiệp tuân thủ các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về truy xuất nguồn gốc, trách nhiệm môi trường và lao động, ngành dệt may Việt Nam cần minh bạch hóa chuỗi cung ứng để đáp ứng các tiêu chuẩn xanh của EU. Một trong những giải pháp quan trọng là ứng dụng công nghệ số như Blockchain, QR Code để giúp khách hàng và đối tác EU dễ dàng kiểm tra nguồn gốc nguyên liệu, quy trình sản xuất và tiêu chuẩn môi trường của sản phẩm.
Blockchain giúp ghi lại toàn bộ dữ liệu trong chuỗi cung ứng một cách minh bạch, không thể chỉnh sửa, giúp doanh nghiệp xác minh nguồn gốc sợi vải, quy trình sản xuất và chứng nhận bền vững (OEKO-TEX, GOTS, FSC). Điều này giúp tạo niềm tin cho nhà nhập khẩu EU và đảm bảo sản phẩm không vi phạm quy tắc xuất xứ.
QR Code gắn trên nhãn sản phẩm giúp người tiêu dùng châu Âu có thể quét mã và kiểm tra toàn bộ quá trình sản xuất, từ vùng nguyên liệu bông hữu cơ, nhà máy dệt nhuộm đến vận chuyển. Điều này không chỉ giúp tăng sự minh bạch, mà còn giúp doanh nghiệp nâng cao thương hiệu và giá trị sản phẩm.
Ngoài ra, doanh nghiệp cần xây dựng chuỗi cung ứng khép kín, đảm bảo nguồn nguyên liệu hợp pháp, thân thiện với môi trường, giảm phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu ngoài khối EU để đáp ứng quy tắc xuất xứ của EVFTA. Việc minh bạch hóa chuỗi cung ứng không chỉ giúp doanh nghiệp tận dụng tốt các ưu đãi thuế quan, mà còn giúp ngành dệt may Việt Nam phát triển bền vững và mở rộng thị phần tại EU.
5. Cải thiện điều kiện lao động theo tiêu chuẩn quốc tế
Để tận dụng tối đa cơ hội từ EVFTA, ngành dệt may Việt Nam không chỉ cần đáp ứng các tiêu chuẩn về chất lượng sản phẩm và môi trường, mà còn phải cải thiện điều kiện lao động theo tiêu chuẩn quốc tế, đảm bảo quyền lợi và an toàn cho người lao động.
Một trong những yêu cầu quan trọng là tuân thủ các tiêu chuẩn lao động quốc tế như ILO (Tổ chức Lao động Quốc tế), BSCI (Sáng kiến tuân thủ trách nhiệm xã hội trong kinh doanh), SA8000 (Tiêu chuẩn trách nhiệm xã hội). Những tiêu chuẩn này giúp doanh nghiệp đảm bảo môi trường làm việc an toàn, công bằng, không có lao động cưỡng bức hoặc lao động trẻ em - một trong những điều kiện bắt buộc khi xuất khẩu hàng hóa sang EU.
Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần tăng cường chế độ đãi ngộ, nâng cao mức lương và phúc lợi để tạo động lực cho người lao động. Việc cải thiện môi trường làm việc, áp dụng các biện pháp bảo hộ lao động, giảm giờ làm quá mức và đảm bảo sức khỏe cho công nhân sẽ giúp doanh nghiệp không chỉ đáp ứng yêu cầu của EVFTA, mà còn nâng cao uy tín thương hiệu, thu hút nhân lực và tạo điều kiện phát triển bền vững trong ngành dệt may.
6. Phát triển thương hiệu thời trang bền vững
Xu hướng thời trang bền vững đang trở thành ưu tiên tại EU, nơi người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến nguồn gốc nguyên liệu, quy trình sản xuất và tác động môi trường của sản phẩm. Để tận dụng cơ hội từ EVFTA, ngành dệt may Việt Nam cần tạo dựng thương hiệu thời trang bền vững, nâng cao giá trị xuất khẩu và xây dựng lợi thế cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Một trong những giải pháp quan trọng là sử dụng nguyên liệu thân thiện với môi trường, bao gồm bông hữu cơ, vải tái chế, sợi tre, sợi đay, sợi chuối, thay thế dần cho các loại vải tổng hợp gây ô nhiễm. Ngoài ra, doanh nghiệp cần ứng dụng công nghệ sản xuất xanh, như nhuộm sinh học không hóa chất, công nghệ tiết kiệm nước, hệ thống xử lý nước thải khép kín, giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Việc đạt được các chứng nhận quốc tế như OEKO-TEX, GOTS (Global Organic Textile Standard), Fair Trade Certified sẽ giúp thương hiệu Việt dễ dàng tiếp cận thị trường EU và tạo dựng uy tín.
Ngoài việc phát triển sản phẩm bền vững, doanh nghiệp cần mở rộng kênh phân phối qua thương mại điện tử, tận dụng các nền tảng Amazon, Zalando, ASOS, Alibaba để tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng EU. Đồng thời, việc hợp tác với các nhãn hàng thời trang bền vững như H&M Conscious, Patagonia, Stella McCartney giúp tăng cơ hội đưa sản phẩm Việt Nam vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
Việc đầu tư vào thiết kế sáng tạo, bao bì thân thiện môi trường và chiến lược marketing số cũng đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng thương hiệu mạnh. Khi doanh nghiệp định vị rõ ràng thương hiệu thời trang xanh, họ không chỉ gia tăng giá trị sản phẩm, mà còn giúp ngành dệt may Việt Nam phát triển bền vững, mở rộng thị phần và nâng cao vị thế tại thị trường châu Âu.
7. Kết luận
Việc phát triển thương hiệu thời trang bền vững không chỉ giúp ngành dệt may Việt Nam tận dụng tối đa lợi ích từ EVFTA, mà còn nâng cao giá trị sản phẩm, tăng sức cạnh tranh và đáp ứng xu hướng tiêu dùng xanh tại EU. Bằng cách ứng dụng công nghệ sản xuất thân thiện với môi trường, sử dụng nguyên liệu bền vững và mở rộng kênh phân phối số, doanh nghiệp Việt có thể định vị thương hiệu trên thị trường quốc tế. Điều này không chỉ mang lại lợi ích kinh tế, mà còn giúp ngành dệt may phát triển bền vững, góp phần bảo vệ môi trường và nâng cao uy tín Việt Nam trên thị trường toàn cầu./.
Tài liệu tham khảo
-
Bộ Công Thương Việt Nam (2022), Quy tắc xuất xứ đối với ngành dệt may trong EVFTA, tiếp cận thị trường EU trong bối cảnh mới. Truy cập từ: https://moit.gov.vn/tin-tuc/thi-truong-nuoc-ngoai/quy-tac-xuat-xu-doi-voi-nganh-det-may-trong-evfta.html
-
Trung tâm Tham vấn và hội nhập, Cơ hội nào của doanh nghiệp dệt may trong EVFTA?. Truy cập từ: https://trungtamwto.vn/hiep-dinh-khac/13734-co-hoi-nao-cua-doanh-nghiep-det-may-trong-evfta
-
Ban chính sách, chiến lược Trung ương (2024), Mở cơ hội cho ngành dệt may Việt Nam vào thị trường EU. Truy cập từ: https://kinhtetrunguong.vn/kinh-te/kinh-te-nganh/mo-co-hoi-cho-nganh-det-may-viet-nam-vao-thi-truong-eu.html
-
Tập đoàn dệt may Việt Nam (2020), Tác động của Hiệp định EVFTA đối với ngành Dệt May Việt Nam. Truy cập từ: https://vinatex.com.vn/tac-dong-cua-hiep-dinh-evfta-doi-voi-nganh-det-may-viet-nam/
-
Tập đoàn dệt may Việt Nam, (2022), “Xanh hóa” công nghiệp dệt may – Xu hướng và giải pháp cần có ở Việt Nam. Truy cập từ: https://vinatex.com.vn/xanh-hoa-cong-nghiep-det-may-xu-huong-va-giai-phap-can-co-o-viet-nam/
-
Trương Thị Huyền Trang (2024), Dệt may Việt Nam với quy tắc xuất xứ trong hiệp định EVFTA. Truy cập từ: https://kinhtevadubao.vn/det-may-viet-nam-voi-quy-tac-xuat-xu-trong-hiep-dinh-evfta-27958.html