Tưởng Thị Thanh Vinh
Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách Công Thương
Tóm tắt
Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA) đã tạo ra bước ngoặt quan trọng cho ngành dệt may Việt Nam khi mở ra cơ hội lớn để thâm nhập sâu hơn vào thị trường châu Âu đầy tiềm năng. Tuy nhiên, để tận dụng hiệu quả các lợi thế mà EVFTA mang lại, ngành dệt may không chỉ cần đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe về chất lượng, môi trường, và xuất xứ mà còn phải đổi mới sáng tạo nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh. Bài viết tập trung phân tích một số nội dung đổi mới sáng tạo mà doanh nghiệp dệt may có thể áp dụng, bao gồm áp dụng công nghệ hiện đại, chuyển đổi số, phát triển sản phẩm bền vững, và xây dựng chuỗi cung ứng hiệu quả. Những giải pháp này không chỉ giúp ngành dệt may thực thi hiệu quả các cam kết từ EVFTA mà còn tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững và lâu dài trên thị trường quốc tế.
Từ khóa: EVFTA, đổi mới sáng tạo, dệt may, công nghệ tiên tiến,
1. Vai trò của đổi mới sáng tạo trong ngành dệt may góp phần thực thi hiệu quả EVFTA
Đổi mới sáng tạo đóng vai trò trung tâm trong việc giúp ngành dệt may Việt Nam thực thi hiệu quả các cam kết từ Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA). Bên cạnh những cơ hội mà EVFTA mang lại là những thách thức lớn về việc đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe về môi trường, xuất xứ hàng hóa và yêu cầu chất lượng. Trong bối cảnh này, đổi mới sáng tạo chính là chìa khóa để ngành dệt may nâng cao năng lực cạnh tranh, gia tăng giá trị sản phẩm và đáp ứng tốt hơn các yêu cầu từ thị trường EU.
Trước hết, đổi mới sáng tạo giúp nâng cao hiệu quả sản xuất thông qua việc ứng dụng công nghệ tiên tiến và chuyển đổi số. Công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) và Internet vạn vật (IoT) cho phép các doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình sản xuất, giảm lãng phí nguyên liệu, đồng thời nâng cao chất lượng sản phẩm. Ví dụ, việc sử dụng công nghệ dệt tự động hóa không chỉ giúp tăng năng suất lao động mà còn đảm bảo độ chính xác và đồng nhất của sản phẩm, từ đó đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng cao của thị trường châu Âu. Bên cạnh đó, chuyển đổi số giúp cải thiện quản lý chuỗi cung ứng, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong việc theo dõi nguồn gốc nguyên liệu, một yếu tố quan trọng để đáp ứng quy tắc xuất xứ nghiêm ngặt của EVFTA.
Thứ hai, đổi mới sáng tạo đóng vai trò then chốt trong việc phát triển các sản phẩm thân thiện với môi trường và đáp ứng xu hướng tiêu dùng bền vững của thị trường EU. Châu Âu là một trong những khu vực có ý thức cao về bảo vệ môi trường và ưu tiên sử dụng các sản phẩm xanh. Do đó, ngành dệt may Việt Nam cần đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) để sản xuất các loại sợi tái chế, sử dụng hóa chất an toàn và áp dụng quy trình nhuộm tiết kiệm nước. Việc phát triển sản phẩm bền vững không chỉ giúp doanh nghiệp đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường mà còn tạo nên lợi thế cạnh tranh lâu dài trong mắt người tiêu dùng EU.
Thứ ba, đổi mới sáng tạo còn góp phần mở rộng khả năng hợp tác quốc tế và xây dựng chuỗi cung ứng toàn cầu. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế sâu rộng, việc áp dụng các mô hình kinh doanh sáng tạo, kết hợp giữa sản xuất trong nước và mạng lưới cung ứng quốc tế, sẽ giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro và tận dụng hiệu quả nguồn lực. Chẳng hạn, thông qua việc ứng dụng công nghệ quản lý hiện đại, các doanh nghiệp dệt may Việt Nam có thể liên kết chặt chẽ với các đối tác tại EU, nâng cao khả năng đáp ứng nhanh chóng các đơn hàng lớn và phức tạp.
Như vậy, đổi mới sáng tạo không chỉ là công cụ để thực thi hiệu quả EVFTA mà còn là động lực để ngành dệt may Việt Nam chuyển mình và phát triển bền vững trong bối cảnh hội nhập toàn cầu.
2. Một số nội dung đổi mới sáng tạo trong ngành dệt may
Ngành dệt may Việt Nam đang đối mặt với áp lực ngày càng lớn từ sự cạnh tranh toàn cầu và các yêu cầu khắt khe của thị trường quốc tế, đặc biệt là khi thực thi Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA). Trong bối cảnh đó, các chiến lược đổi mới sáng tạo được xem là giải pháp then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh, tối ưu hóa hiệu quả sản xuất và phát triển bền vững. Tuy nhiên, việc triển khai các chiến lược này không chỉ mang lại lợi ích lớn mà còn đòi hỏi nỗ lực và sự phối hợp chặt chẽ từ doanh nghiệp và các bên liên quan.
Một trong những chiến lược nổi bật là ứng dụng công nghệ tiên tiến vào sản xuất. Việc sử dụng các hệ thống dệt tự động, công nghệ in 3D và nhuộm kỹ thuật số đã giúp nhiều doanh nghiệp nâng cao năng suất và cải thiện chất lượng sản phẩm. Các công nghệ này không chỉ giảm chi phí lao động mà còn tăng khả năng đáp ứng các yêu cầu đa dạng của khách hàng. Tuy nhiên, việc đầu tư vào công nghệ hiện đại đòi hỏi chi phí lớn, điều này có thể là thách thức đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ - những thành phần chiếm phần lớn trong ngành dệt may Việt Nam.
Phát triển sản phẩm bền vững là một chiến lược đổi mới sáng tạo quan trọng khác, đặc biệt phù hợp với xu hướng tiêu dùng xanh tại châu Âu. Việc sử dụng sợi tái chế, nguyên liệu hữu cơ và quy trình sản xuất tiết kiệm năng lượng không chỉ giúp các doanh nghiệp đáp ứng tiêu chuẩn môi trường mà còn xây dựng hình ảnh thương hiệu thân thiện. Tuy nhiên, chiến lược này yêu cầu các doanh nghiệp đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu và phát triển (R&D), đồng thời phải đối mặt với chi phí sản xuất cao hơn so với sản phẩm thông thường.
Ngoài ra, chuyển đổi số và số hóa chuỗi cung ứng đang trở thành xu hướng không thể thiếu. Các giải pháp như sử dụng dữ liệu lớn (Big Data) và trí tuệ nhân tạo (AI) giúp doanh nghiệp quản lý chuỗi cung ứng hiệu quả hơn, tăng cường tính minh bạch và đáp ứng tốt quy định về xuất xứ của EVFTA. Tuy nhiên, không phải doanh nghiệp nào cũng sẵn sàng về mặt công nghệ và nhân lực để thực hiện chiến lược này.
3. Một số giải pháp thực thi đổi mới sáng tạo trong ngành dệt may và kiến nghị phát triển bền vững
Để ngành dệt may Việt Nam thực thi hiệu quả các chiến lược đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững, cần áp dụng đồng bộ các giải pháp từ cấp doanh nghiệp đến chính sách vĩ mô. Trong bối cảnh thực thi EVFTA và hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng, những giải pháp này không chỉ giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh mà còn thúc đẩy sự phát triển lâu dài và bền vững của toàn ngành.
Thứ nhất, doanh nghiệp cần đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) nhằm ứng dụng công nghệ hiện đại vào sản xuất. Việc áp dụng công nghệ tự động hóa, trí tuệ nhân tạo (AI), và chuyển đổi số trong quản lý chuỗi cung ứng không chỉ nâng cao năng suất mà còn tối ưu hóa chi phí sản xuất. Để thực hiện điều này, các doanh nghiệp cần thiết lập các quỹ đầu tư cho đổi mới sáng tạo và hợp tác với các viện nghiên cứu, trường đại học để khai thác hiệu quả nguồn tri thức và nhân lực chất lượng cao.
Thứ hai, tập trung phát triển sản phẩm bền vững và thân thiện với môi trường là hướng đi tất yếu trong bối cảnh yêu cầu của thị trường EU ngày càng khắt khe về tiêu chuẩn xanh. Các giải pháp như sử dụng nguyên liệu tái chế, giảm thiểu khí thải trong quá trình sản xuất, và tối ưu hóa sử dụng tài nguyên nước cần được triển khai mạnh mẽ. Để làm được điều này, cần có chính sách khuyến khích, như giảm thuế hoặc hỗ trợ tài chính, dành cho các doanh nghiệp áp dụng công nghệ sạch và phát triển sản phẩm bền vững.
Thứ ba, xây dựng năng lực chuyển đổi số là một yếu tố sống còn. Việc số hóa chuỗi cung ứng và ứng dụng dữ liệu lớn (Big Data) sẽ giúp doanh nghiệp cải thiện tính minh bạch, tối ưu hóa quy trình sản xuất và đáp ứng hiệu quả quy tắc xuất xứ trong EVFTA. Doanh nghiệp cần đầu tư vào hạ tầng công nghệ và nâng cao kỹ năng số cho đội ngũ lao động, đồng thời tận dụng các nền tảng thương mại điện tử để mở rộng thị trường.
Về phía Nhà nước, cần xây dựng chính sách hỗ trợ toàn diện để thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Đặc biệt, cần triển khai các chương trình đào tạo chuyên sâu về công nghệ, môi trường, và quản lý chuỗi cung ứng để nâng cao năng lực cho doanh nghiệp. Nhà nước cũng nên tạo điều kiện thuận lợi hơn trong việc tiếp cận vốn, hỗ trợ tài chính cho các dự án đổi mới và phát triển bền vững.
Như vậy có thể thấy, việc thực thi đổi mới sáng tạo đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp, chính phủ và các tổ chức liên quan. Đổi mới sáng tạo không chỉ giúp ngành dệt may đáp ứng yêu cầu của EVFTA mà còn tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững trong dài hạn.
4. Kết luận
Đổi mới sáng tạo không chỉ là một chiến lược ngắn hạn mà còn là động lực dài hạn để ngành dệt may Việt Nam phát triển bền vững, tận dụng tối đa lợi ích từ EVFTA và nâng cao giá trị thương hiệu trên thị trường quốc tế.
Trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu và thực thi Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA), đổi mới sáng tạo đã trở thành chìa khóa để ngành dệt may Việt Nam không chỉ tận dụng các cơ hội mà còn vượt qua những thách thức lớn về chất lượng, môi trường và chuỗi cung ứng. Việc đầu tư vào công nghệ hiện đại, phát triển sản phẩm bền vững, và xây dựng chuỗi cung ứng minh bạch đã giúp các doanh nghiệp tăng cường năng lực cạnh tranh, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế và khẳng định vị thế trên thị trường toàn cầu. Tuy nhiên, để các chiến lược đổi mới sáng tạo thực sự phát huy hiệu quả, cần có sự hỗ trợ toàn diện từ Nhà nước thông qua các chính sách khuyến khích, đào tạo nguồn nhân lực, và hỗ trợ tài chính. Đồng thời, các doanh nghiệp cần chủ động hợp tác với đối tác quốc tế, tăng cường nghiên cứu và phát triển (R&D) để đáp ứng xu hướng tiêu dùng bền vững.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Athima Ram, Kalidasam, 2024, Econmic dynamics and production strategies in Vietnam. Truy cập tại: https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-981-97-6577-5_6
2. Sadhna, Rajesh Kumar, Hafeezullah Memon, S. Greeshma, 2024, Consumption and production in the textile and garment industry. Truy cập tại: https://link.springer.com/book/10.1007/978-981-97-6577-5
3. Hương Linh, 2021, Đầu tư công nghệ cao: Chìa khóa phát triển ngành dệt may. Truy cập tại: https://congnghiepcongnghecao.com.vn/tin-tuc/t23657/dau-tu-cong-nghe-cao--chia-khoa-phat-trien-nganh-det-may.html
4. Như Hà, 2021, Đổi mới công nghệ: chìa khóa phát triển ngành dệt may. Truy cập tại: https://thongke.cesti.gov.vn/an-pham-thong-ke/thong-tin-chuyen-de-khoa-hoc-cong-nghe-va-doi-moi-sang-tao/760-khcn-dmst-02-2021-doi-moi-cong-nghe-chia-khoa-phat-trien-nganh-det-may
5. Lê Lan, 2024. Nâng cao năng suất chất lượng ngành dệt may dựa trên khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Truy cập tại: https://vietq.vn/nang-cao-nang-suat-chat-luong-nganh-det-may-dua-tren-khoa-hoc-cong-nghe-va-doi-moi-sang-tao-d223007.html?utm