Chương trình mỗi xã một sản phẩm (gọi tắt là Chương trình OCOP) đang có lợi thế về sự ủng hộ cấp quốc gia, đang được các tỉnh, thành phố coi là động lực phát triển kinh tế nông thôn, dành nhiều ưu đãi trong quảng bá, xúc tiến thương mại, đang là giải pháp hữu hiệu để giúp các chủ thể mạnh hơn trên thương trường. Chương trình OCOP đang làm thay đổi rất lớn tư duy về sản xuất, về kinh doanh, giúp các chủ thể OCOP nhận thức rõ hơn nhiều về vấn đề thị trường, về mẫu mã bao bì, về quản trị kinh doanh, về sở hữu trí tuệ, về xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm.
Tính đến thời điểm hiện tại Bình Thuận đã có 70 sản phẩm OCOP (năm 2020 có 56 sản phẩm và năm 2021 có 14 sản phẩm; trong đó có 2 sản phẩm đạt chuẩn OCOP 5 sao; 8 sản phẩm đạt chuẩn OCOP 4 sao và 4 sản phẩm đạt chuẩn OCOP 3 sao cấp tỉnh).
Với mục tiêu phát triển sản phẩm OCOP nhằm khơi dậy tiềm năng, lợi thế khu vực nông thôn nhằm nâng cao thu nhập cho người dân; góp phần tiếp tục cơ cấu lại ngành nông nghiệp gắn với phát triển tiểu thủ công nghiệp, ngành nghề, dịch vụ và du lịch nông thôn; thúc đẩy kinh tế nông thôn phát triển bền vững, trên cơ sở tăng cường ứng dụng chuyển đổi số và kinh tế tuần hoàn, bảo tồn các giá trị văn hóa, quản lý tài nguyên, bảo tồn đa dạng sinh học, cảnh quan và môi trường nông thôn, góp phần xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh đi vào chiều sâu, hiệu quả và bền vững. Ngày 9/11/2022, UBND tỉnh Bình Thuận tiếp tục đưa ra Kế hoạch số 3799/KH- UBND về việc thực hiện Chương trình mỗi xã một sản phẩm trên địa bàn tỉnh Bình Thuận giai đoạn 2021-2025 với nội dung chính như sau:
1. Mục tiêu tổng quát
Phát triển các hình thức tổ chức sản xuất, kinh doanh (Ưu tiên phát triển hợp tác xã, doanh nghiệp vừa và nhỏ) để sản xuất các sản phẩm và dịch vụ du lịch có lợi thế, có khả năng cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế, góp phần phát triển kinh tế nông thôn theo hướng phát triển nội sinh và gia tăng giá trị.
Nâng cao năng lực quản lý và quản trị doanh nghiệp, phát triển sản phẩm cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa, hợp tác xã, tổ hợp tác, các hộ sản xuất có đăng ký kinh doanh (gọi chung là chủ thể sản xuất) tham gia Chương trình OCOP.
Góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao thu nhập, đời sống cho người dân và thực hiện hiệu quả Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025. Thông qua việc phát triển sản xuất tại địa bàn khu vực nông thôn, góp phần thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn; thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn hợp lý, bảo vệ môi trường, phát triển kinh tế, xã hội khu vực nông thôn bền vững và bảo tồn những giá trị truyền thống văn hóa, tốt đẹp của dân tộc Việt Nam trên địa bàn tỉnh Bình Thuận.
2. Mục tiêu cụ thể đến năm 2025
- Trong giai đoạn 2021-2025, phấn đấu công nhận mới ít nhất từ 80 - 130 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, trong đó có khoảng 3 - 5 sản phẩm OCOP đạt 5 sao cấp quốc gia.
- Hằng năm củng cố và nâng hạng từ 10 đến 15 sản phẩm OCOP đã được đánh giá và phân hạng; ưu tiên phát triển sản phẩm OCOP gắn với thương hiệu sản phẩm, phát triển dịch vụ du lịch nông thôn.
- Kiểm tra và cấp lại chứng nhận sản phẩm OCOP hết hạn.
- Phấn đấu ít nhất có 40% chủ thể OCOP là hợp tác xã, 30% chủ thể là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Xây dựng và củng cố ít nhất 30% tổ chức kinh tế sản xuất, kinh doanh sản phẩm OCOP gắn với chuỗi giá trị và xây dựng 03 dịch vụ du lịch cộng đồng.
- Xúc tiến thương mại và quảng bá sản phẩm, phát triển hệ thống xúc tiến và quảng bá sản phẩm OCOP Bình Thuận; phấn đấu có ít nhất 50% chủ thể OCOP tham gia vào các kênh bán hàng hiện đại (hệ thống siêu thị, cửa hàng tiện lợi, sàn giao dịch thương mại điện tử…); phấn đấu đến năm 2025 phát triển 04 điểm giới thiệu và bán sản phẩm OCOP tại các điểm du lịch, giao thương trọng điểm của tỉnh.
- Từng bước thực hiện chuyển đổi số trong chu trình OCOP và tiến đến giám sát và quản lý sản phẩm OCOP bằng các công cụ chuyển đổi số.
3. Nội dung thực hiện:
3.1. Tuyên truyền, tập huấn về Chương trình OCOP
a) Tuyên truyền Chương trình OCOP
Tổ chức tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng về Chương trình OCOP trên phạm vi toàn tỉnh, để cán bộ và người dân, nhất là chủ thể sản xuất hiểu rõ lợi ích, giá trị kinh tế, tích cực tham gia thực hiện Chương trình OCOP.
Đa dạng hóa các hình thức thông tin, tuyên truyền qua hội nghị, hội thảo chuyên đề, diễn đàn trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm; xây dựng các chuyên mục trên Báo Bình Thuận, Đài Phát thanh và Truyền hình Bình Thuận, các trang thông tin điện tử của các sở, ngành về Chương trình OCOP; nêu gương điển hình các tổ chức, cá nhân thực hiện tốt Chương trình OCOP.
Phối hợp tuyên truyền phổ biến các sản phẩm OCOP Bình Thuận trên các phương tiện thông tin, truyền thông Trung ương.
Khuyến khích, hỗ trợ xây dựng các gói combo quà tặng, quà lưu niệm sản phẩm OCOP gắn với lịch sử văn hóa địa phương.
b) Đào tạo, tập huấn về Chương trình OCOP
Nội dung đào tạo, tập huấn: Công tác quản lý, điều hành thực hiện Chương trình; hướng dẫn quy trình đánh giá, xếp hạng sản phẩm OCOP hàng năm; liên kết chuỗi giá trị trong sản xuất hàng hóa nông nghiệp, dịch vụ; kỹ năng xúc tiến thương mại (quảng bá, giới thiệu sản phẩm, mở rộng thị trường, đàm phán,...); hướng dẫn, hỗ trợ, lập hồ sơ đăng ký sản phẩm tham gia đánh giá, xếp hạng sản phẩm OCOP,...
Đối tượng: Lãnh đạo, cán bộ quản lý, phụ trách Chương trình OCOP ở các cấp; các chủ thể sản xuất (doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ hợp tác, hộ sản xuất kinh doanh) và người dân tham gia Chương trình OCOP. Tham gia, tổ chức các đoàn công tác của Hội đồng đánh giá phân hạng sản phẩm, Tổ giúp việc các cấp, chủ thể sản xuất đi học tập, trao đổi kinh nghiệm tại các tỉnh, thành phố điển hình trong thực hiện Chương trình OCOP.
3.2. Chọn ý tưởng sản phẩm, hướng dẫn tham gia chương trình OCOP
Sản phẩm tham gia Chương trình OCOP là các sản phẩm hàng hóa và dịch vụ du lịch có nguồn gốc địa phương, có đặc trưng về giá trị văn hóa, lợi thế của địa phương; đặc biệt là các sản phẩm đặc sản vùng miền, sản phẩm làng nghề, dịch vụ du lịch dựa trên các thế mạnh, lợi thế về điều kiện tự nhiên, nguồn nguyên liệu, tri thức và văn hóa bản địa. Đối với các sản phẩm OCOP đề nghị nâng hạng sao, tiếp tục củng cố, nâng cao chất lượng sản phẩm; truy xuất nguồn gốc; liên kết chuỗi; phát triển thương hiệu; xúc tiến thương mại,... Lựa chọn các sản phẩm tiềm năng để hoàn thiện hồ sơ đề nghị đánh giá, nâng hạng sao sản phẩm.
UBND cấp xã, Văn phòng Điều phối nông thôn mới cấp huyện/Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn/Phòng Kinh tế chủ trì tổ chức triển khai, hướng dẫn các cơ sở sản xuất đăng ký ý tưởng sản phẩm mới tham gia Chương trình OCOP.
Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì phối hợp với các tổ chức/Chuyên gia tư vấn để hướng dẫn, tư vấn, hỗ trợ trực tiếp tại thực địa, thường xuyên và liên tục đối với các chủ thể; tập trung hỗ trợ hình thành các phương án kinh doanh để phát triển sản phẩm hàng hóa theo chuỗi giá trị; hỗ trợ chủ thể tiếp cận tín dụng, ứng dụng khoa học công nghệ, đào tạo nghề… để các chủ thể nâng cao năng lực, phát triển sản phẩm OCOP.
3.3. Ứng dụng khoa học công nghệ, xây dựng kết cấu hạ tầng phục vụ sản xuất và xây dựng thương hiệu sản phẩm OCOP
Tăng cường chuyển giao, đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số trong sản xuất, đổi mới, hoàn thiện công nghệ chế biến quy mô nhỏ và vừa cho các sản phẩm đạt sao OCOP, kết nối thị trường, truy xuất nguồn gốc, đặc biệt là ứng dụng công nghệ thông tin; khoa học xã hội và nhân văn trong phát triển sản phẩm OCOP gắn với du lịch nông thôn, bảo tồn giá trị văn hóa bản địa.
Ưu tiên công tác phát triển, đăng ký xác lập, bảo hộ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ liên quan đến các sản phẩm OCOP áp dụng hệ thống quản lý chất lượng sản phẩm OCOP như tiêu chuẩn thực hành sản xuất tốt (GMP, GAP), tiêu chuẩn quy trình làm vệ sinh và thủ tục kiểm soát vệ sinh (SSOP), tiêu chuẩn hệ thống phân tích mối nguy và kiểm soát điểm giới hạn (HACCP), quy trình quản lý chất lượng (ISO),...
Hỗ trợ, đầu tư kinh phí cải tạo, nâng cấp, lắp đặt, xây dựng mới máy móc thiết bị, công trình hạ tầng phục vụ sản xuất, kinh doanh, lưu thông các sản phẩm OCOP. Đặc biệt là các sản phẩm OCOP gắn với du lịch trải nghiệm, du lịch cộng đồng, nông trại.
3.4. Phát triển các hình thức tổ chức sản xuất
Tập trung đẩy mạnh hướng dẫn, hỗ trợ các hộ, cơ sở sản xuất kinh doanh sản phẩm tham gia Chương trình OCOP thành lập doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ hợp tác. Rà soát, lựa chọn các chủ thể sản xuất tham gia Chương trình OCOP mạnh dạn đầu tư, mở rộng quy mô sản xuất, nâng cao chất lượng, mẫu mã sản phẩm đáp ứng nhu cầu thị trường.
Tổ chức tư vấn, hỗ trợ, hướng dẫn các tổ chức kinh tế có sản phẩm tham gia Chương trình OCOP về đầu tư máy móc, trang thiết bị tiên tiến hiện đại phục vụ sản xuất trồng trọt, chăn nuôi, bảo quản, chế biến sản phẩm, thiết kế nhãn hiệu, mẫu, bao gói sản phẩm và đăng ký nhãn hiệu sản phẩm OCOP; xây dựng phương án sản xuất kinh doanh, tiếp cận nguồn vốn. Hướng dẫn, hỗ trợ các nhóm hộ, tổ sản xuất, hợp tác xã nâng cấp, hoàn thiện cơ sở sản xuất, hệ thống tổ chức sản xuất và kinh doanh theo hướng gia tăng thành viên, cổ đông, mở rộng quy mô sản xuất và kinh doanh, đảm bảo đủ các điều kiện để chuyển đổi loại hình hoạt động thành Hợp tác xã kiểu mới hoặc doanh nghiệp.
Hướng dẫn, hỗ trợ các doanh nghiệp, tổ hợp tác, hợp tác xã, hộ sản xuất kinh doanh tham gia Chương trình OCOP liên kết sản xuất, tiêu thụ theo chuỗi giá trị, sản xuất gắn với phát triển thị trường, nâng cao giá trị gia tăng.
3.5. Hỗ trợ thực hiện, lồng ghép các chính sách hỗ trợ thực hiện Chương trình OCOP
Hỗ trợ các chủ thể tham gia OCOP chuẩn hóa hồ sơ để đảm bảo đủ điều kiện tham gia chương trình theo quy định: Truy xuất nguồn gốc, quản lý nhãn hiệu, tem nhãn mác sản phẩm; hỗ trợ thiết kế bao bì, nhãn mác, kiểm nghiệm chất lượng đối với các sản phẩm tham gia Chương trình OCOP, hỗ trợ các chủ thể sản phẩm OCOP thường xuyên cập nhật thông tin dữ liệu sản phẩm qua hệ thống.
Hỗ trợ các chủ thể tham gia Chương trình có sản phẩm đã được chứng nhận sản phẩm OCOP cấp tỉnh; sản phẩm đề xuất Trung ương đánh giá, xếp hạng sản phẩm OCOP Quốc gia sau khi có hướng dẫn của Bộ Tài chính.
Hỗ trợ các chủ thể sản xuất sản phẩm OCOP để nâng cấp, mua sắm máy móc, thiết bị, đổi mới công nghệ, nâng cao năng suất, đẩy mạnh sản xuất kinh doanh và xúc tiến thương mại theo các chính sách hiện hành của nhà nước.
Rà soát các cơ chế chính sách hiện hành thuộc lĩnh vực nông, lâm, thủy sản, dịch vụ du lịch, xúc tiến thương mại,... để hỗ trợ thực hiện Chương trình OCOP. Hỗ trợ thúc đẩy phát triển liên kết giữa doanh nghiệp và hợp tác xã theo quy định tại Nghị định số 57/2018/NĐ-CP ngày 17/4/2018 về cơ chế chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn; Nghị định số 98/2018/NĐ-CP ngày 05/7/2018 về chính sách khuyến khích phát triển hợp tác, liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp; Nghị định số 58/2018/NĐ-CP ngày 18/4/2018 về bảo hiểm nông nghiệp; Quyết định 1804/QĐ-TTg ngày 13/11/2020 của Thủ tướng Chính phủ về việc Phê duyệt chương trình hỗ trợ phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã giai đoạn 2021-2025; Nghị quyết số 86/2019/NQ-HĐND ngày 19/12/2019 của Hội đồng nhân dân tỉnh Bình Thuận về việc phê duyệt chính sách hỗ trợ liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp trên địa bàn tỉnh.
3.6. Đánh giá, phân hạng và khen thưởng sản phẩm OCOP
Lồng ghép, huy động bố trí nguồn lực hỗ trợ các chủ thể thuê tư vấn lập hồ sơ tham gia đánh giá xếp hạng sản phẩm OCOP; đánh giá, kiểm định, kiểm nghiệm chất lượng sản phẩm. Cấp tỉnh, cấp huyện hướng dẫn, tổng hợp, tiếp nhận hồ sơ đăng ký sản phẩm tham gia và tổ chức đánh giá, xếp hạng sản phẩm thuộc Chương trình OCOP trên địa bàn hàng năm theo quy định.
Văn phòng Điều phối nông thôn mới các huyện, thị xã, thành phố/Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn/Kinh tế tiếp nhận hồ sơ sản phẩm tham gia Chương trình OCOP của các cơ sở sản xuất trên địa bàn, tổng hợp, trình Hội đồng đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP cấp huyện đánh giá, phân hạng sản phẩm. Những sản phẩm đạt từ 50 điểm (tương đương 3 sao) trở lên sẽ được chuyển hồ sơ đánh giá, phân hạng tại cấp tỉnh. Trường hợp các sản phẩm đánh giá chưa đạt 50 điểm (dưới 3 sao) đề nghị hoàn thiện, nâng cấp và tham gia đánh giá, phân hạng vào các đợt sau.
Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tiếp nhận hồ sơ đề xuất đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP của các huyện, thành phố, tổng hợp, trình Hội đồng đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP cấp tỉnh đánh giá, phân hạng sản phẩm. Kết quả các sản phẩm đạt từ 50 điểm (tương đương 3 sao) trở lên sẽ trình Ủy ban nhân dân tỉnh xét, công nhận sản phẩm OCOP cấp tỉnh. Các sản phẩm đạt từ 90 - 100 điểm (tương đương 5 sao), Ủy ban nhân dân tỉnh sẽ lựa chọn sản phẩm và chuyển hồ sơ đề nghị Hội đồng đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP cấp Trung ương đánh giá, phân hạng và công nhận sản phẩm OCOP 5 sao cấp quốc gia. Khen thưởng cho sản phẩm OCOP được công nhận từ 03 sao trở lên theo quy định.
3.7. Xúc tiến thương mại và quảng bá sản phẩm
Đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại, quảng bá, giới thiệu sản phẩm OCOP, tích cực tham gia hội chợ, hội thảo khoa học, diễn đàn,... trong nước và quốc tế. Lồng ghép, tổ chức hội chợ OCOP và diễn đàn kết nối giao thương cấp tỉnh; hỗ trợ các cơ sở sản xuất tham gia hội chợ, triển lãm trong nước (ưu tiên, tập trung vào các Chương trình OCOP quốc gia) nhằm quảng bá giới thiệu các sản phẩm OCOP của tỉnh.
Tập trung xúc tiến thương mại đối với các sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, giúp các doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ hợp tác và chủ hộ sản xuất kinh doanh sản phẩm OCOP quảng bá, giới thiệu và tiêu thụ sản phẩm, tìm kiếm nhà phân phối, mở rộng thị trường, tập trung mở rộng thị trường xuất khẩu sản phẩm OCOP. Xây dựng các điểm bán, giới thiệu sản phẩm OCOP tỉnh Bình Thuận trên địa bàn trong và ngoài tỉnh.
Hỗ trợ, cung cấp dịch vụ xúc tiến thương mại điện tử; xây dựng website thương mại điện tử; hướng dẫn, hỗ trợ các cơ sở sản xuất đăng ký, tham gia giới thiệu, phân phối sản phẩm OCOP trên các sàn thương mại điện tử tại Việt Nam. Xúc tiến, khảo sát, xây dựng điểm trưng bày, giới thiệu và bán các sản phẩm OCOP tại các điểm du lịch và các tỉnh, thành phố lớn trong nước. Xây dựng hệ thống phân phối phù hợp, từng bước thiết lập hệ thống giới thiệu và bán sản phẩm OCOP riêng và đặc trưng gắn với các sản phẩm quà tặng, quà biếu, sản phẩm đặc sản địa phương. Tổ chức Chương trình quảng bá sản phẩm đặc sản và sản phẩm OCOP tỉnh Bình Thuận tại các thành phố lớn, tổ chức định kỳ các gian hàng trưng bày, giới thiệu và bán các sản phẩm OCOP tại các siêu thị (Coopmart, Lotte,…), khảo sát, kết nối sản phẩm OCOP với các tỉnh bạn.
Thử nghiệm và nhân rộng mô hình điểm bán hàng OCOP; các tuyến phố OCOP; các mô hình xúc tiến thương mại trên nền tảng công nghệ số (làng thương mại điện tử cho sản phẩm OCOP, hội chợ và triển lãm thực tế ảo OCOP); các Trung tâm giới thiệu OCOP đồng bộ, hiện đại, ứng dụng công nghệ thông tin, gắn với khai thác lợi thế về du lịch nông thôn.
Xây dựng hệ thống xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm OCOP ra thị trường ngoài tỉnh và quốc tế; nâng cao năng lực hệ thống logistic trong thương mại sản phẩm OCOP; xây dựng và triển khai chương trình xúc tiến thương mại, quảng bá và nhận diện thương hiệu đối với các sản phẩm OCOP được công nhận 5 sao cấp quốc gia.
3.8. Công tác kiểm tra, giám sát, quản lý sản phẩm Chương trình OCOP
Thường xuyên kiểm tra, giám sát tình hình triển khai thực hiện Chương trình OCOP tại các địa phương; quản lý chặt chẽ quy trình sản xuất đảm bảo chất lượng, an toàn thực phẩm đảm bảo tiêu chuẩn theo Chương trình OCOP, sử dụng logo, biểu trưng và giấy chứng nhận theo quy định.
Các cơ quan, ban, ngành trong quá trình thực hiện quản lý các sản phẩm theo phân công, phân cấp, tăng cường kiểm tra, giám sát đối với sản phẩm chứng nhận OCOP; trường hợp phát hiện sản phẩm chứng nhận OCOP không đảm bảo các điều kiện theo quy định, kịp thời thông tin bằng văn bản về Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và đề xuất thu hồi Giấy chứng nhận OCOP (nếu có). Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xem xét phối hợp các đơn vị liên quan tổ chức đánh giá, thu hồi Giấy chứng nhận OCOP khi có dấu hiệu vi phạm.
Thực hiện chế độ báo cáo định kỳ 6 tháng, năm, giai đoạn và đột xuất theo quy định. Tổ chức đánh giá kết quả thực hiện và Hội nghị tổng kết triển khai thực hiện hàng năm.
3.9. Tăng cường chuyển đổi số
Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong truyền thông; xây dựng hồ sơ và quản lý dữ liệu sản phẩm OCOP, số hóa quá trình tiếp nhận hồ sơ, chấm điểm, phân hạng sản phẩm; số hóa sản phẩm và xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc theo chuỗi giá trị sản phẩm OCOP; hướng tới hình thành hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về Chương trình OCOP.
Thúc đẩy phát triển thương mại điện tử cho sản phẩm OCOP thông qua các sàn thương mại điện tử, các kênh bán hàng trực tuyến (online), bán hàng tương tác trực tiếp (livestream), đặc biệt cho các sản phẩm có quy mô nhỏ, sản phẩm đặc sản vùng miền, địa phương.
3.10. Hội nghị đánh giá kết quả thực hiện Chương trình OCOP
Tổ chức Hội nghị tổng kết chương trình OCOP hàng năm, giai đoạn 2021-2025 nhằm triển khai kế hoạch Chương trình; công bố kết quả đánh giá phân hạng sản phẩm và trao giấy chứng nhận các sản phẩm đạt kết quả từ 3 sao trở lên; trưng bày các sản phẩm OCOP cấp tỉnh, cấp huyện./.
Nguyễn Kiều Ly
Phòng Thông tin, Thư viện và Xúc tiến Thương mại - VIOIT