Hiện nay, cùng với quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, vấn đề đạo đức ứng xử với người tiêu dùng càng trở nên quan trọng và được toàn xã hội quan tâm. Ngành Công Thương đã đưa ra kế hoạch hành động triển khai Quyết định số 1157/QĐ-TTg ngày 12 tháng 7 năm 2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình phát triển các hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng giai đoạn 2021-2025.
Quy tắc đạo đức ứng xử đối với người tiêu dùng chính là các chuẩn mực đạo đức kinh doanh mà các doanh nghiệp cần phải nắm được và tuân thủ. Ngoài ra, bộ quy tắc đạo đức ứng xử sẽ có vai trò tuyên truyền, giáo dục cho cả cộng đồng hiểu được những chuẩn mực này để có dư luận kịp thời ngăn chặn những hoạt động kinh doanh vi phạm những quy tắc này. Vai trò quan trọng trong điều chỉnh hành vi đạo đức đối với doanh nghiệp chính là thông qua dư luận xã hội. Ngoài các chế tài về mặt pháp lý, việc tuyên truyền để các doanh nghiệp tự ý thức được rằng, thực hiện đạo đức ứng xử đối với người tiêu dùng chính là đầu tư cho tương lai và cho sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.
Tuy nhiên hầu như vấn đề về quy tắc đạo đức ứng xử đối với người tiêu dùng mới chỉ xuất hiện trên các báo, tạp chí và những nhận định có liên quan đến đạo đức kinh doanh. Trên thực tế, chưa có một bộ quy tắc đạo đức ứng xử đối với người tiêu dùng, nhất là trong một số ngành hàng hóa đặc thù như năng lượng điện, nước, xăng dầu, khí đốt, hàng hóa mua bán theo phương thức thương mại điện tử và được thực hiện thủ tục hải quan như các hàng hóa giao dịch thông thường, chất thải và phế liệu có giá trị thương mại cao...
Trước tiên, thấy rằng đạo đức là một phạm trù được nghiên cứu và tìm hiểu từ rất lâu và luôn gắn với mọi hoạt động trong cuộc sống của con người. Các vấn đề về đạo đức không được quy định rõ trong một bộ luật nào nhưng xã hội xem đó là những chuẩn mực chung, những quy tắc ứng xử chung của toàn xã hội. Đạo đức kinh doanh hiện nay được nghiên cứu để ứng dụng vào cuộc sống và kinh doanh gồm tập hợp các nguyên tắc, chuẩn mực có tác dụng điều chỉnh, đánh giá và kiểm soát hành vi của chủ thể kinh doanh. Trong đó, xây dựng và hoàn thiện bộ quy tắc đạo đức ứng xử đối với người tiêu dùng trong một số ngành hàng hóa đặc thù có vai trò rất quan trọng đối với người tiêu dùng, với doanh nghiệp cũng như toàn xã hội. Trên thực tế, có nhiều doanh nghiệp vì lợi nhuận nên có những hành vi phi đạo đức trong kinh doanh ảnh hưởng đến người tiêu dùng. Đối với một số ngành hàng hóa đặc thù, việc đặt ra quy tắc đạo đức ứng xử đối với người tiêu dùng càng trở nên quan trọng. Xây dựng quy tắc đạo đức ứng xử đối với người tiêu dùng trong một số ngành hàng hóa đặc thù gồm có việc xây dựng và hoàn thiện những quy tắc, tiêu chuẩn, chuẩn mực đạo đức hoặc luật lệ để cung cấp chỉ dẫn về hành vi ứng xử chuẩn mực và sự trung thực của một tổ chức, doanh nghiệp nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong một số ngành hàng hóa đặc thù. Bộ quy tắc đạo đức ứng xử sẽ giúp hướng về tính nhân văn trong kinh doanh và trở thành phương thức, định hướng kinh doanh của doanh nghiệp, phát triển doanh nghiệp theo hướng bền vững.
Trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế và cách mạng công nghiệp 4.0 hiện nay, các doanh nghiệp luôn có sự cạnh tranh gay gắt trong kinh doanh, luôn đứng trước những cơ hội, thách thức đòi hỏi phải nâng cao năng lực cạnh tranh thông qua công nghệ, nguồn vốn, hiệu quả, uy tín và cả đạo đức kinh doanh. Quy tắc đạo đức ứng xử đối với người tiêu dùng trong một số ngành hàng đặc thù nhằm bảo vệ người tiêu dùng khi mua bán, sử dụng, sở hữu những hàng hóa đặc thù, các quy tắc đạo đức này được áp dụng đối với các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh những hàng hóa đặc thù. Ngoài ra, những quy tắc đạo đức ứng xử này không tách khỏi những quy tắc đạo đức chung của xã hội và chịu sự chi phối của một hệ giá trị và chuẩn mực đạo đức xã hội.
Các doanh nghiệp phải đảm bảo nguyên tắc và chuẩn mực về tính trung thực, sự tôn trọng con người khi kinh doanh các hàng hóa đặc thù như năng lượng điện, nước, xăng dầu, khí đốt, hàng hóa mua bán theo phương thức thương mại điện tử và được thực hiện thủ tục hải quan như các hàng hóa giao dịch thông thường, chất thải và phế liệu có giá trị thương mại cao... Bộ quy tắc đạo đức ứng xử đối với người tiêu dùng trong một số ngành hàng hóa đặc thù sẽ điều chỉnh các chủ thể hoạt động kinh doanh các ngành hàng đó. Đạo đức ứng xử đối với người tiêu dùng là yếu tố nền tảng tạo ra sự tin cậy của người tiêu dùng đối với doanh nghiệp kinh doanh các hàng hóa đặc thù. Việc xây dựng và hoàn thiện bộ quy tắc đạo đức ứng xử đối với người tiêu dùng trong một số ngành hàng hóa đặc thù đóng vai trò quan trọng nhằm bảo vệ người tiêu dùng trong môi trường kinh doanh hiện nay.
TS. Trần Thị Thu Hiền
Phòng Thông tin, Thư viện và Xúc tiến Thương mại - VIOIT