Mục tiêu của hội thảo là để các nhà đầu tư tư nhân trong nước và quốc tế hoạt động trong lĩnh vực: Năng lượng gió, năng lượng mặt trời, điện khỉ, nhiệt điện than, thủy điện... trình bày những vấn đề còn bị vướng mắc trong phát triển các dự án điện theo hình thức IPP (nguồn phát điện độc lập) và bàn giải pháp thúc đẩy các dự án nguồn điện của Việt Nam trong thời gian tới.
Những năm trước kia, các dự án điện đều do các doanh nghiệp Nhà nước xây dựng và vận hành, thì đến nay, quy mô và tỷ trọng của các nhà đầu tư tư nhân đã ngày càng lớn. Cụ thể, đển cuối năm 2019, trong cơ cấu nguồn điện cả nước đã có công suất 19.253 MW thuộc khối tư nhân (bao gồm cả các nhà máy điện được đầu tư theo hình thức IPP và BOT- xây dựng, kinh doanh, chuyển giao), chiếm tới 34,4 %.
Phát biểu khai mạc hội thảo, Thứ trưởng Bộ Công Thương Hoàng Quốc Vượng - Phó trưởng Ban Chỉ đạo Quốc gia về Phát triển Điện lực cho biết: “Hai năm vừa qua đánh dấu sự bùng nổ của các dự án điện mặt trời, điện gió với đại đa số thuộc về các chủ đầu tư tư nhân với tổng công suất lên tới 5.700 MW (chiếm khoảng 10% công suất nguồn điện). Đây là một thông điệp rõ ràng về chủ trương đúng đắn của Nhà nước đi vào cuộc sống trong huy động mọi nguồn lực xã hội vào sản xuất, kinh doanh điện”
Đặc biệt, với Nghị quyết 55-NQ/TW ngày 11/2/2020 của Bộ Chính trị đã và đang tháo những nút thắt trong phát triển năng lượng, giải quyết bài toán năng lượng phát triển bền vững cho Việt Nam. Trong đó, Nghị quyết khuyến khích và tạo mọi điều kiện thuận lợi để các thành phần kinh tế, đặc biệt là kinh tế tư nhân tham gia phát triển.
Có thể nói, cả về chính sách khuyến khích của Nhà nước, các cơ hội của thị trường và sự quan tâm ngày càng lớn, sự hành động ngày càng tích cực, năng động của các nhà đầu tư tư nhân đang là nguồn lực lớn cho phát triển ngành năng lượng trong tương lai.
Tuy nhiên, trong quá trình phát triển, thường xuất hiện các khó khăn, vướng mắc, các thách thức về một số mặt như: sự bất cập, chưa theo kịp thực tế của các hướng dẫn và các quy định pháp luật; hạ tầng cơ sở hệ thống lưới điện còn yếu, chưa sẵn sàng để một sớm một chiều tiếp nhận và truyền tải cho dự án nguồn điện với quy mô lớn; sự thiếu đồng bộ phối hợp giữa cơ quan quản lý nhà nước và chính quyền địa phương trong công tác hỗ trợ nhà đầu tư (đền bù đất đai, giải tỏa mặt bằng...); tác động lớn của dịch bện Covid - 19 hiện nay đến triển khai đầu tư, xây dựng dự án... các khó khăn thách thức đó tác động, ảnh hưởng đến mọi nhà đầu tư, kể cả thuộc khối nhà nước lẫn khối tư nhân trong và ngoài nước.
Tham luận tại hội thảo, các nhà đầu tư TPP, cũng như các chuyên gia, nhà quản lý cho rằng: bên cạnh những quy định đúng đắn, kịp thời của Chính phủ về cơ chế khuyến khích phát triển nguồn phát điện từ năng lượng tái tạo (điện mặt trời, điện gió, điện sinh khối...) vẫn còn một số quy định, hướng dẫn, cũng như hạ tầng kỹ thuật chưa theo kịp thực tế phát triển, gây khó khăn trong phát triển năng lượng sạch ở Việt Nam.
Cụ thể, trong thủ tục bổ sung Quy hoạch điện, trong chuẩn bị đầu tư, thu xếp vốn (khi không có bảo lãnh Chính phủ và phải tham gia thị trường điện cạnh tranh...). Sự chậm trễ trong các thủ tục trình và phê duyệt dự án; hạ tầng lưới điện còn yếu, chưa đồng bộ để tạo cơ sở kỹ thuật cho tích hợp các nguồn điện ; một số bất cập về quy định tiêu chuẩn kỹ thuật đối với các dự án điện. Cùng với đó là sự thiếu đồng bộ phối hợp giữa cơ quan quản lý nhà nước và chính quyền địa phương trong công tác hỗ trợ nhà đầu tư (đền bù đất đai, giải tỏa mặt bằng) và tác động mạnh của dịch Covid - 19 đến triển khai đầu tư xây dựng các công trình điện.
Đặc biệt, do Luật Quy hoạch ban hành, đi theo một số quy định mới, dẫn đến quá trình phê duyệt bổ sung quy hoạch hàng loạt các dự án điện phải chờ hướng dẫn mới, bị kéo dài, làm mất, hoặc suy giảm cơ hội thu hút, huy động nguồn lực đầu tư. Do đó, các nhà đầu tư, chuyên gia, nhà quản lý... kiến nghị Ban Chỉ đạo Quốc gia về Phát triển Điện lực để xuất tới Chính phủ và các cơ quan liên quan xem xét, sớm ban hành các quy định phù hợp, tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn cho các nhà đầu tư, doanh nghiệp Việt Nam và quốc tế, tạo điều kiện cho các dự án năng lượng phát triển nhanh, bền vững theo định hướng Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị. Cụ thể như sau :
Thứ nhất : Để giải tỏa công suất các nguồn điện sạch (năng lượng tái tạo, điện khi LNG), cần có lưới điện truyền tải đồng bộ. Nhưng do nguồn vốn nhà nước hạn chế, công ty truyền tải điện còn nhiều trách nhiệm các dự án lớn về an ninh cung cấp điện, không thể đầu tư kịp lưới cho nguồn điện. Vì vậy, Chính phủ cần xem xét tính đặc thù của lưới cho huy động nguồn điện sạch để dành thêm nguồn vốn ưu đãi cho loại công trình lưới này, kéo dài thời gian yêu cầu hoàn vốn, tăng thêm phí truyền tải hợp lý. Mặt khác, điều chỉnh Luật Điện lực để tư nhân có thể tham gia đầu tư lưới truyền tải từ dự án nguồn năng lượng tái tạo của họ đến các điểm nhận của lưới truyền tải quốc gia.
Thứ hai : Do tác động của dịch Covid - 19 tới toàn cầu và Việt Nam, việc huy động vốn đầu tư, đặt hàng, tiếp nhận, vận chuyển thiết bị của dự án điện, nhất là thiết bị điện gió nhập khẩu về Việt Nam bị ảnh hưởng nặng nề (kéo dài thời gian đơn hàng. thiếu chuyên gia giám sát lắp đặt, nghiệm thu...). Dự kiến hậu quả còn tiếp tục đến hết năm 2020. Vì vậy, Chính phủ cần xem xét điều kiện thực tế, cho phép kéo dài thời hạn áp dụng cơ chế FIT - feed in tariff (nhất là đối với cơ chế FIT cho điện gió) thêm 1 đến 2 năm.
Thứ ba: Cần sửa đổi, bổ sung các quy định hiện hành về tiêu chuẩn các loại hình năng lượng tái tạo, bởi thông số kỹ thuật các công nghệ này đã có, nhưng một số điểm chưa rõ ràng, cụ thể, dẫn đến khó khăn cho cả bên mua điện (EVN) lẫn các nhà cung cấp thiết bị.
Thứ tư: Cần lập lại kỷ cương trong vấn đề đền bù đất đai, giải phóng mặt bằng cho các dự án điện, bởi trên thực tế vấn đề này hiện có quá nhiều bất cập, thiếu phối hợp giữa cơ quan quản lý nhà nước và chính quyền các địa phương, gây khó cho các nhà đầu tư, kéo dài thời gian triển khai dự án.
Thứ năm: Với bờ biển trải dài trên 3.260 km, Việt Nam đứng thứ 27 trong số 157 quốc gia ven biển, các quốc đảo, các lãnh thổ trên thế giới và là quốc gia có tiềm năng gió dồi dào phù hợp cho phát triển điện gió ngoài khơi. Do đó, điện gió ngoài khơi nên được coi là “nhân tố mới” trong tổng nguồn phát trong Quy hoạch điện VIII sắp tới. Đặc biệt, nên có tính toán quy hoạch cho nguồn điện gió (ngoài khơi) khoảng cách xa bờ đến 50 - 60 km và điện gió (trụ nổi) một cách cụ thể cho giai đoạn 2020 - 2030.
Phát biểu kết luận hội thảo, Thứ trưởng Hoàng Quốc Vượng khẳng định: Đảng và Nhà nước có quan điểm và định hướng, mục tiêu nhất quản về khuyến khích mọi nguồn lực từ các nhà đầu tư tư nhân trong và nước ngoài theo các hình thức đầu tư trực tiếp, liên doanh, hay hợp tác công tư (PPP)... tham gia phát triển các dự án điện độc lập IPP, sản xuất, kinh doanh trong thị trường điện Việt Nam hiện nay, cũng như trong tương lai tới.
Ban chỉ đạo Quốc gia về Phát triển điện lực, Bộ Công Thương cũng như các bộ, ngành liên quan đang khẩn trương cập nhật tình hình, hoàn thiện các văn bản hướng dẫn, các đề xuất với cấp thẩm quyền để ban hành các quy định pháp luật nhằm tạo điều kiện để thúc đẩy phát triển các dự án IPP. Tuy nhiên, với áp lực nhu cầu điện tăng nhanh, khối lượng các dự án lớn, nhiều vấn đề cấp bách nảy sinh nên đôi lúc thủ tục chuẩn bị và ra văn bản quy định còn chậm hơn tốc độ phát triển trong thực tế một chút.
Thứ trưởng nhấn mạnh: “Chúng tôi sẽ tiếp thu các quan ngại, tâm tư, các đóng góp thiết thực trong hội thảo hôm nay để có các giải pháp tốt nhất, nhanh nhất đáp ứng nhu cầu thực tế, tháo gỡ các khó khăn cho các nhà đầu tư IPP trong phát triển hạ tầng nguồn điện Việt Nam” ./.
Nguồn: Ban tổ chức Hội thảo “Cơ chế, chính sách cho các nhà đầu tư IPP phát triển nguồn điện tại Việt Nam - Những vấn đề đối với nhà đầu tư”
Đỗ Thị Bích Thủy
Phòng Thông tin, Thư viện và Xúc tiến Thương mại - VIOIT